Бүгүн о.э ахсынньы 9 күнүгэр Дойду үрдүнэн Аҕа дойду Дьоруойдарын күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, Чурапчы нэһилиэгин “Бырааба томторугар” буойун-учуутал Иван Михайлович Павлов аатынан “Албан аат” түмэлин дьиэтэ арылынна.
Устуоруйа быыһын сэгэтэн көрөр эбит буоллахха, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ Саха сириттэн барыта холбоон 62091 киһи ыҥырыллан барбыта. Онтон сэрии толоонугар 32466 дьоммут хорсуннук охтубуттара, 29625 киһи кыайыы-хотуу көтөллөөх уоттаах сэрииттэн тыыннаах эргиллэн кэлэн, эйэлээх олоҕу уһансыбыттара. Биэс сыл устата тыыннарын харыстаабакка дохсуннук сэриилэспит 2300 саха буойуттара уордьаннарынан уонна мэтээллэринэн наҕараадаламмыттара.
Биһиги бүгүн киэн тутта ааттыыбыт, биир дойдулаахпытынр, аатырбыт артиллериһы, Сталинград кыргыһыытын Дьоруойун, Берлиҥҥэ тиийэ фашистары урусхалласпыт Гавриил Дмитриевич Протодьяконовы. Кинин төһө даҕаны Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойунан билиммэтэхтэрин иһин саха дьонугар норуот Дьоруойун быһыытынан биллэр. Чурапчы улууһуттан барыта 47 киһи “Албан аат” уордьанынан наҕараадаламмыттара.
1979-1989 сылларга Афганистан Демократическай Өрөспүүбүлүкэтин төрриториятыгар “Афганистан сэриитэ” диэн ааттаммыт бойобуой конфликка эдэркээн саха уолаттара бэйэлэрин интернациональнай иэстэрин чиэстээхтик толорбуттара.
Онтон 90-с дьаалхааннаах сылларга Чечня өрөспүүбүлүкэтигэр буолбут бойобуой дьайыыларга Саха сириттэн быһа холоон 2000-тан тахса киһи кыттыбыта биллэр. Биһиги улууспутугар күн-бүгүн 40-тан тахса бойобуой дьайыы бэтэрээннэрэ олороллор, үлэлии-хамсыы сылдьаллар.
Оттон Украинаҕа буола турар анал байыаннай дьайыыга биһиги Сахабыт сирин уолаттара хорсуннук сэриилэһэ сылдьаллар. Уһулуччулаах хорсун быһыыларын иһин тоҕус Саха буойуннарыгар: Александр Колесовка, Алексей Неустроевка, Филипп Евсеевка, кыргыһыы хонуутугар сырдык тыынын толук уурбут Дмитрий Егоровка, Игорь Юргиҥҥа, Николай Соболевка, Родимир Максимовка, Николай Евдокимовка, Дмитрий Кузнецкоҕа – Арассыыйа Дьоруойа үрдүк ааты иҥэрдилэр.
Бүгүн, Аҕа дойду Дьоруойдарын күнүн көрсө, Дьоруой үрдүк аатын ылбыт, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ, араас сыллардааҕы байыаннай конфликтарга уонна анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар аналлаах, саҥалыы оҥоһуулаах, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, “Аҕа дойду Улуу сэриитин 1-кы степеннээх”, “Албан аат 2-с степеннээх”, “СӨ Хотугу сулус” уордьаннар кавалердара, СӨ үтүөлээх учуутала, Былатыан Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, “Память” кинигэ мемориал сүрүн эрэдээктэрэ, Чурапчы улууһун, Чурапчы, Болугур нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕо Иван Михайлович Павлов аатынан түмэл дьиэтин арыйар бэлиэ тэрээһин буолла.
Үөрүүлээх чааска “Чурапчы улууһа” МО баһылыга Степан Саргыдаев, Чурапчы улууһун дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Яков Оконешников, “Чурапчы нэһилиэгэ” тыа сирин түөлбэтин баһылыга Владимир Сивцев, Иван Михайлович төрөппүт уола Михаил Павлов, Андрей Саввин аатынан Чурапчытааҕы устуоруйа уонна этнография түмэлин дириэктэрэ Афанасий Захаров, “Медведь” чинчийэр-көрдүүр этэрээт хамандыыра Игорь Тума, бойобуой дьайыы бэтэрээннэрэ, улуус оскуолаларын үөрэнээччилэрэ, улуус дьаһалтатын үлэһиттэрэ, нэһилиэк баһылыктара кыттыыны ыллылар.
“Албан аат” түмэлин аалай кыһыл лиэнтэтин улуус баһылыга Степан Саргыдаев, бойобуой дьайыы бэтэрээнэ Семен Павлов, Арассыыйа үөрэҕириитин туйгуна, Иван Павлов аатынан “Албан аат” түмэл салайааччыта Михаил Дьячковскай быстылар.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ. Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ
Наталья Сибирякова видеота