Хас биирдии оҕо төрөөбүт дойдутун билиэхтээх диэн сыалтан биһиги бу күннэргэ Хатылы нэһилиэгин баһылыгын Вячеслав Попову көрсөн кэпсэттибит. Нэһилиэкпит ситиһиитин, кыһалҕаларын туһунан атах тэпсэн олорон сэһэргэстибит. Вячеслав Егорович дьон эрэлин ылан баһылык быһыытынан талыллан үлэлээбитэ биир сыла буолла, бэйэтэ төрүт Хатылы нэһилиэгин олохтооҕо, ыччата.
Үтүө күнүнэн, Вячеслав Егорович, аҕыйах ыйытыыга хоруйдуургар көрдөһөбүт.
Олорор нэһилиэкпит туһунан билиһиннэриэххит дуо?
2021 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн Хатылы нэһилиэгэр уопсайа 1009 киһи олорор. Нэһилиэкпит улахан тэрэлтэлэрэ Болот Боотур аатынан оскуола, “Ньургуһун” уһуйаан. Оскуолаҕа 208 оҕо үөрэнэр, уһуйааҥҥа 58 оҕо сылдьар. Ону таһынан, биһиги нэһилиэкпитигэр балыыһа, бибилэтиэкэ, Марыкчаан потребуопсастыба маҕаһыына, чааһынай маҕаһыыннар уонна өрөспүүбүлүкэҕэ соҕотох, биһиги киэн туттуубут- Көһөрүллүүгэ аналлаах мусуой бааллар. Бары тэрилтэлэр сүрдээх үчүгэйдик үлэлии олороллор.
Нэһилиэкпит устуоруйатыттан бэлиэ түгэннэри кылгастык сырдатыаҥ дуо?
Чэппиэдэй Хатылы нэһилиэгэ тохсунньу 24 күнүгэр 1835 сыллаахха төрүттэммитэ. Онтон ыла биһиги нэһилиэкпит устуоруйата саҕаланар. Ааспыт үйэ улахан алдьархайа Аҕа дойду улуу сэриитигэр уопсайа 6 колхуостан 136 киһи Ийэ дойдуларын көмүскүү туруммуттара, сэрии ыар кэмнэригэр 1942 сыллаахха Чурапчы оройуонугар сут-кураан туран 41 колхуоһу күһүн тымныылар түһүүлэрэ күүс өттүнэн хоту көһөрүүгэ ыыппыттара. Элбэх киһи Хатылыттан барбыта. Бу алдьархайы сырдатар “Көһүрүллүү” мусуойа оскуола иһинэн үлэлиир “Албан аат” мусуойун иһинэн 1992 сыллаахха тэриллибитэ. 1932 сылтан Хатылыга үөрэхтээһин төрүттэнэр, бастакы оскуола арыллар. 2000 сыллахха таас оскуолаҕа киирэбит, 2014 сыллаахха саҥа таас уһуйаан аһыллар. Кылгастык сырдаттахха итинник.
Нэһилиэк иннигэр ханнык сүрүн кыһалҕалар туралларый уонна ону быһаарарга туох үлэ барарый?
Нэһилиэк иннигэр турар кыһалҕалар аҕыйаҕа суохтар. Олортон билиҥҥи кэмҥэ сытыытык турар саҥа кулууп боппуруоһа. Тоҕо диэтэр, 2017 сыллаахтан эргэ кулууппут аварийнай буолан дьон мустан сынньанар, араас тэрээһиннэри ыытар анал сирэ суох олоробут. Саҥа кулууп бырайыага оҥоһуллан бэлэм эрээри болдьоҕо бүтэн эһиил өссө төгүл оҥоһуллан “Көһөрүллүү” мусуойа уонна кулууп дьиэтэ бииргэ тутуллуохтаахтар. Ил Дархаммыт Айсен Николаев манна кэлэ сылдьан бэйэтин тус хонтуруолугар ылан, мунньах боротокуолугар киирэн турар, инньэ гынан биһиги эрэлбит улахан, кэнэҕэски сылларга кулууптаныахпыт диэммит эрэнэбит уонна онно туһаайан үлэ ыыта сылдьабыт.
Эдэр ыччат тыа сиригэр олохсуйарыгар аналлаах туох бырагыраама баарый?
Эдэр ыччат тыа сиригэр олохсуйарыгар, бастатан туран, үлэ миэстэтин таһынан олорорго табыгастаах усулуобуйа наада. Эдэр ыччат, эдэр ыал дьиэлээх-уоттаах, бас билэр уһаайбалаах буоллаҕына олохсуйар. Онон биһиги нэһилиэкпит саҥа кварталыгар 51 уһаайбаны эдэр ыалларга диэн быһан олоробут, аукцион быһыытынан биэриэхтээхпит.
Эн санааҕар, кэнники сылларга нэһилиэкпит улахан ситиһиитэ тугуй?
Мин санаабар, улахан ситиһиибитинэн быйыл гаас ситимигэр холбонуубут буолар. Инники салалта күүскэ үлэлээн, бырайыагын оҥорторон быйыл 38 ыал гааска холбонон үөрүүлэрэ үгүс. Эһиил былаан быһыытынан 100% холбонуохтаахпыт.
Нэһилиэкпит сайдыытыгар биһиги оҕолор көмөбүтүн эһиги туохха көрөҕүт?
Ханнык баҕар нэһилиэк сайдыыта ыччатыттан тутулуктаах. Ол курдук, оҕолор эһиги бэрээдэктээхтик сылдьан, ситиһиилээхтик үөрэнэн төрөөбүт Хатылыгыт нэһилиэгэр туһалаах дьон буола улаатаргыт наада. Оскуолаҕытын бүтэрэн үөрэх, идэ ылан нэһилиэккитигэр төннөн кэлэн үлэлиир-хамсыыр буоллахытына — дьэ ол оҕоттон дьиҥнээх көмө буолар.
Кэпсэттилэр Болот Боотур аатынан Хатылы орто оскуолатын 7-с «б» кылааһын үөрэнээччилэрэ Карина Петрова, Айтал Яковлев.