Төрөөбүт улууһа сайдарыгар бигэ суолу тутуспут баһылык

Чурапчы улууһугар СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, “Бочуот знага” уордьан , «Гражданскай килбиэн” бэлиэ кавалера, Саха АССР 12-с ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата, Чурапчы улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, 1992-1996 сылларга Чурапчы улууһун баһылыгынан үлэлээбит Иван Степанович Сивцев 80 сааһын бэлиэтиир үөрүүлээх дьаһал буолла.

Мунньаҕы улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Мария Кронникова иилээн-саҕалаан ыытта. Кини Иван Степанович 65 сааһынан тахсыбыт кинигэҕэ аан тылы суруйбут СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев ахтыытыттан дьаһал кыттыылаахтарыгар ааҕан иһитиннэрдэ:

«20-с үйэ бүтүүтэ олус улахан уларыйыылары — биир уопсастыбаннай тутул атынынан солбуллуутун курдук, үйэҕэ биирдэ эмэ буолар улууканнаах событиены кытта дьүөрэлэспитэ. Маннык түгэҥҥэ Иван Степанович билиҥҥи сайдыы хайысхаларын таба өйдүүр уонна ол билиитин дьон-сэргэ олоҕо уларыйар кэмигэр олоххо сөптөөхтүк туһанар салайааччы буоларын көрдөрбүтэ. Ону маннык чахчы кэрэһэлиир, Арассыыйа ырыынак сыһыаннаһыыларыгар киирэригэр Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбата улахан уустуктары көрсүбүтэ. Чуолаан өрөспүүбүлүкэҕэ гражданскай сэрии иэдээнин да, Аҕа дойду сэриитин кэмигэр хоту көһөрүллүү алдьархайын да көрсүбүт Чурапчы улууһугар хастыы да сыл мэҥэһиктэнэр уот кураана эбиитин эргийэн, сопхуостар ыһылланнар, ким да үүннүүрэ-тэһинниирэ биллибэт буолан, улуус дьонун-сэргэтин олоҕор-дьаһаҕар ыарахаттар үөскээбиттэрэ. Бу уустук быһыыга-майгыга төрөөбүт улууһун өрө тардыан сөп диэн эрэнэн, бэйэм Ыйаахпынан И.С. Сивцев Чурапчы улууһун дьаһалтатын быһылыгынан анаабытым. Ол быһаарыныыны ылан, сыыстарбатах эбиппин диэн астынабын. Чурапчылар күчүмэҕэй кэми этэҥҥэ ааһан, күн бүгүн биирдии киһиэхэ тиксэринэн өрөспүүбүлүкэҕэ саамай элбэх ынахтаахтар, сылгылаахтар, бааһынай хаһаайыстыбалаахтар, атыттарга холобур буолар курдук бөҕө туруктаахтар. Маны ааспыт үйэ 90-с сылларыгар улуус дьаһалтата тыа хаһаайыстыбатыгар реформаны кэмигэр сөптөөхтүк ыытан ситиспитэ».

Улуус баһылыга Степан Саргыдаев ытыктыыр киһибит Иван Степанович олоҕун, үлэтин, чуолаан улууһу салайбыт кэмин тус дакылаатыгар сиһилии сырдатта. Сопхуостар ыһыллар, үлэ-хамнас укулаата тосту уларыйар, баайы-дуолу үллэстии кэмнэригэр Иван Степанович халбаҥнаабат сөптөөх суолу тутуспута, барытын саҥаттан тэрээһиҥҥэ, үлэҕэ түмпүтэ. 1992 с. чааһынай бас билиигэ киирэн бааһынай хаһаайыстыбанан барыыны өйөөн өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастакытын 380 бааһынай хаһаайыстыба тэриллибитэ. Улууска үүтү-аһы тутуу, соҕотуопка боппуруоһа сөптөөхтүк быһаарыллыбыта. “Чурапчы” тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтиибэ тэриллибитэ. Тэрилтэ халбаһы оҥорор, этиаһы ыыһыыр оборудованиены ылынан барбыта. Оҥорон таһаарар ас-үөл көрүҥэ элбээбитэ. Иван Степанович мэлдьи курааҥҥа оҕустарар Чурапчы оройуонугар искусственнай ардахтатыы ордук көдьүүстээх буолуоҕун туруорсар уопуттаах мелиоратор Петр Тимофеевич Аржаков идиэйэтин өйөөн, үп-харчы булан, сөмөлүөтүнэн искусственнай ардахтатыыны саҕалаабыта. Уустук кэмҥэ оройуону атаҕар туруоран, бэйэтин тула үлэһит, бэриниилээх дьону түмэн, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга бигэ тирэҕи уурсубутун түмүгэр күн бүгүн Чурапчы улууһа өрөспүүбүлүкэҕэ үрдүкү көрдөрүүтүнэн инники күөҥҥэ сылдьар.

Бу күн улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдэтээлэ Яков Оконешников, СӨ Ил Түмэн дьокутаата Дмитрий Поисеев, нэһилиэк баһылыктара, улуус дьокутааттара, уопсастыбаннаһа уонна Иван Степанович бииргэ үлэлээбит, алтыспыт дьоно-сэргэтэ кыттыыны ыллылар, истиҥ баҕа санааларын, эҕэрдэлэрин тиэртилэр. Иван Степановиһы кытта алтыспыт дьон, үөлээннээхтэрэ кини мындыр толкуйдааҕын, кытаанах санаалааҕын, идэтин, үлэтин толору баһылаабыт салайааччы буоларын бэлиэтээтилэр, өрөспүүбүлүкэ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев туруорбут соруктарын олоххо киллэриигэ, Чурапчы өрөспүүбүлүкэҕэ биир инники кэккэҕэ сылдьар сайдыылаах улуус буоларыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбитин иһирэх тылынан махтана аҕыннылар.

Иван Степанович үбүлүөйдээх сааһыгар анаммыт дьоро күҥҥэ, оччолорго баһылыгынан үлэлээбит үрдүк таһаарыылаах үлэтин бэлиэтээн, махтанан туран, киниэхэ “Чурапчы улууһун сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бастакы истиэпэннээх бочуоттаах бэлиэни уонна анал бэлэхтэри, эҕэрдэ суруктары үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттардылар.

Марфа Петрова.