Чурапчы улууһун Бахсытыгар олорбут Акулина Окоемова 1936 сыллаахха уон аҕыс сааһыгар бу нэһилиэк элбэх оҕолоох-уруулаах сис ыалларын аччыгый уолларыгар Местников Николай Лукич II-кэ кэргэн тахсыбыта.
Эдэр ыаллар сэрии иннинэ үс оҕоломмуттара. Акулина Николаевна олох хойукка диэри кэргэнэ сэриигэ барбытын күн-бэҕэһээҥҥи курдук өйдүүрэ: “Биһиги нэһилиэктэн 1941 сыл атырдьах ыйын 9 күнүгэр үс киһи – мин кэргэним Аччыгый Ньукулай, Ноговицын Сергей Константинович уонна Оконешников Семен Иванович бэбиэскэ тутан сэриигэ аттаммыттара. Баҕалаах диэн сайылыктан”, — диэбиттээҕэ кини.
Оччотооҕу кэмҥэ “сураҕа суох сүппүт” кэргэннээх дьахталлар кэргэттэрэ сэриигэ өлбүт дьахталлардааҕар намыһахтык көрүллэллэрэ. Оттон кинилэр эрэйдээхтэр тугу эрэ биллибэти наар кэтэһэ-манаһа, күүтэ сылдьар курдуктара. Сэрэйэллэрэ дьоно ханна да тиийбэтэхтэрин, сэрии толоонугар хара хоруо, күл-көмөр буолбуттарын.
Акулина Николаевна кэнники кэргэн тахсан, “фронтовик кэргэнэ” диэн улаханнык ааттамматаҕа даҕаны. Мантан аллара Ньукулайтан туппут икки суругун хайдах баарынан билиһиннэрэбит. Бастакытын Чурапчы военкоматыттан убайдарыгар ыыппыт. Онно ааҕабыт:
“Убасаайдыыр убайым Николай Лукич I уонна бары убайдарым бирибиэт!
Сонун, кэпсиир диэн боеннай. Приби чуной учуотка туран барабыт. Ийэ дойду көмүскэлин иһин Кыһыл аармыйа эбээһинэһин толоро бардым.
Эһи дьоллоохтук үөрэниҥ уонна олоруҥ… Аҕаҕытын үчүгэйдик тутуҥ уонна мин кэргэммин көрүҥ оҕолорбун. Олорор олохторун хааччыйар буоларгытыгар эрэнэ бардым.
Эһиги бырааккыт кыһыл армеец Николай Лукич Местников 2. 12.08.41 с.”
Николай кэргэнигэр баара-суоҕа биир суругу ыыппыт. Онтуката Акулина Николаевна Бахсы толоонугар олордоҕуна 1942 сыл кулун тутар 12 күнүгэр кэлбитэ. Ол бу баар:
“Таптыыр доҕорум Акулина Николаевна. Аан маҥнай мин ааппыттан привет!
Мин арҕааҥы границаҕа Москбаттан 16 көс гитэлэр границатын диэки айаннаан сатыы иһэбит.
Алта төгүл сэриигэ киирсэ сырыттым, фроҥҥа 1,5 (сыл) олордум, билигин сэрии туохтан да олус суостаах, күүстээх, киһи санаата настырыанньата мөлтүүр. Киһи өлүүтэ, араанньы буолуута хойуу. Дьэ мин Сэргэй Ноговицын табаарыстарбытыттан алтынньы ыйытан арахсан хаалбытым. Соҕотоҕун нууччалары кытта сылдьабын… Сатыы хайыһарынан айаннааһын буолар. Хаар киһи ахтатыгар диэри, киэҥ сир буолан салгына күүтээх, таҥас киһи элбэҕинэн сөп тилогрейка ыстаан, ас баар бириэмэтигэр баар, суох бириэмэтигэр суох (сэрии бириэмэтигэр).
Ньиэмэстэр гиитлэр саллааттара олус хойуу онтон кыһыл аармыйа оннооҕор хойуу. Дьэ эһиги хайдах кыстаан эрэр буоллугут, ханна.
Бириэмэ суох элбэҕи суруйар. Сылдьабын билигин доруобуйа үчүгэй. Аны 2 сылынан тыыннаах сырыттахпына эргийэбин. Тыыннаах эргийэр биллибэт. Сэрии олус күүстээх, быраһаай.
Хааллым Местников Н.Л. 2.
Телеграмма сурук ыытар буоллаххына аадырыһым маннык
Почтова Полевая станция
Особо-армейского полка
Саперная рота
Местникову Н.Л.
6.02.1942 сыл.
Бу суругу аймахтарбар кэпсээ”.
Николай Лукич II бу суругун кэнниттэн сураҕа суох сүппүтүн туһунан биллэрии, арааһата, оччотооҕу Сэбиэккэ кэлбит быһыылаах. Акулина Николаевна: “Миэхэ оннук суругу биэрбиттэрин өйдөөбөппүн, биһиги нэһилиэктэн үгүс киһи сураҕа суох сүппүт аатырбыта. Онон Сэбиэккэ биллэрдэхтэрэ буолуо, бука”, — диэбиттээҕэ.
Николайтан Александра диэн кыыс хаалбыта. Кини тоҕус оҕо ийэтэ, хас да сиэн эбэтэ буолбута. Өссө 60-с сылларга аҕатын туһунан ирдэһэ сылдьыбыттара да, туох да биллибэтэҕэ. Буойун олоҕун билигин ыччаттара салгыыллар.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ