Одьулуунтан бэйиэт Дмитрий Дыдаев, Иван Гоголевка анаабыт хоһооно (Бүгүн Саха норуодунай суруйааччыта Иван Гоголев-Кындыл төрөөбүтэ 95 сыла)

Одьулуунтан төрүттээх оройуон уонна өрөспүүбүлүкэ ааҕааччыларыгар биллэр бэйиэт Дмитрий Дыдаев суруйбут хоһоонноро, тылбаастара хаһыаттарга, “Хотугу сулус” сурунаалга, хомуурунньуктарга үгүстүк бэчээттэммиттэрэ.

1968 сыллаахха, Саха сиринээҕи кинигэ кыһата кыракый эрээри киэҥ эйгэлээх, дириҥ иэйиилээх “Ыллыгым, ыллыкчааным” диэн хоһооннорун хомуурунньугун бэчээттээн таһаарбыта.

Ааптар үгүстүк үлэлиирэ, сылтан-сыл суруйар маастарыстыбата туспан, күүһүрэн испитэ. Дмитрий Дыдаев олоҕун устатыгар, бэрт эдэдр сааһыттан Архип Абаҕыыныскайдыын итиэннэ Иван Гоголевтыын ыкса табаарыстыы этилэрэ.

Иван Гоголевка

Хаһан, хайдах доҕордуу

Буолбуппутун билбэппин.

Хоһооммунан хоноһолуу,

Убаай, эмиэ тиийэн кэллим.

 

Тардыс тыллаах, чугас ыырдаах

Куруук эдэр аатырар

Хоһоонньут дуома муҥнаах

Кыбыстарым, ардыгар.

 

Мин бүтэй кыбыстыыбын

Сэрэйэҥҥин, күүс биэрэ

Хоһооннорбун хайҕыырыҥ,

Мөлтөхтөрүн билэ-билэ.

 

Кэлин улам эрдийэммин

Кэргэниһэн хаалбытым,

Ыраах сылдьан эйигин

Мэлдьи суохтуур буоларым.

 

Оччолорго устудьуоннаан

Адьынарым саҕана

Истипиэнньэм баранан

Аһылыгым быстара.

 

Салгына бүттэҕинэ

Водолах ийэ буорун

Былдьаһарын кэриэтэ

Мин эйиэхэ ойутарым.

 

Покровскай автобуһун

Үгүстүк кэтээбитим.

Таптыыр кыыспар тиэстэр курдук

Мин эйиэхэ тиэстибитим.

 

(Үтүө шофер, эн миигин

Таскайдаабыт манньаҕар

Күндүлүөхпүн, билигин

Баарбын билбэт дойдугар).

 

Тоҥон-хатан, саҥалыын

Бөлүөстэн тиийдэхпинэ,

Соммун устан ыйыырыҥ

Миигин бэриэт ириэрэрэ.

 

Сүппүт испин булар гына

Мин уһуннук чэйдиирим,

Дьонуҥ бары турдаҕына

Остуолгуттан турар этим.

 

Поэзия генерала,

Рядовой саллааккын :

Миигин мэлдьи муостаҕа

Бэйэҕиниин утутарыҥ.

 

Тэҥнээҕин курдук түүнү

Кылгата кэпсэтэриҥ,

Поэзия диэн көтүү,

Уустук үлэ диир этиҥ.

 

Сарсыарда оҕо курдук

Эрдэ ойон турарыҥ,

Түһээн түүлгэр суруйбут

Хоһооҥҥуттан ааҕарыҥ:

 

“Түүҥҥү тыаҕа күрэхтэһэн

Кэҕэлэр чоргуйаллар,

Аны хас сыл сир үрдүнэн

Күүлэйдиэхпин ааҕаллар…”

 

Кэҕэлэргэ дьүүллэтимэ

Төһө өр олоруоххун,

Поэт сааһын ичээн бэрдэ

Этиэ суоҕа – оннук уһун.

 

Биһи Пушкин төрүөбүтүн

Бары бэркэ билэбит,

Оттон хаһан өлбүтүн

Отой кыайан эппэппит.

 

Пушкин сырдык дууһата

Тыыннааҕын көрөн туран

Ким этиэй: сууллубута

Ааргы Дантес буулдьатыттан?

 

Эн үйэҥ эмиэ оннук

Хонугунан кэмнэммэт,

Талаан сүүрүк ат курдук

Быстах, быһый үйэлэммэт.

 

Мин умса түстэхпинэ

Сүүспүттэн өйүөх киһим

Эйиэхэ сүбэлэтэ,

Үөрэттэрэ эмиэ кэллим.

 

Илиибиттэн сиэтиллэр

Кырабын да аастарбын

Хоһоон хойуу иһиригэр

Хонук ахсын мунабын.

 

Маҥнай көрбүт күммүттэн

Ытыктыыр учууталым,

Поэт буолар инниттэн

Мин тугу гыныахтаахпын?

 

Поэзия диэн ханна,

Ханнык ааттаах хайаҕа

Саһа сытар кылаатый,

Хайа дьоллоох буларый?

 

Поэзия диэн муора –

Дириҥ далай буолаарай?

Тыыта суох онно туохха

Уйдаран усталларый?

 

Поэзия кыыһар саҕах,

Үрүҥ күн буоллаҕына

Кыната суох дьэ хайдах

Тиийиэхпиний мин онно?

 

Эн, үрдүк Парнаска

Урут тиийбит убайым,

Аллараттан одуулаһа,

Ордугургуу турабын.

 

О, эн күндү учууталым,

Сааһырдахпыт аайытын

Поэзия уустугурар,

Туруору таас хайа буолар.

 

Күн-дьыл типпит күүгэниттэн

Чанчыкпыт аастыйыаҕа,

Оттон сүрэх син биир, эрэн,

Ырыаҕа талаһыаҕа…

 

Поэзия генерала,

Мин эйигин өйдүүбүн,

Эн курдук мин ыллыырга

Үөрэнэбин өрүүтүн.

 

Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ