Народнай театр — тыа сиригэр ыччат сайдар киинэ

РСФСР уонна Саха АССР народнай артыыһа П.М.Решетников аатынан Чурапчы нартеатрыгар 70-80-нус сылларга туруорар айымньыларыгар  Чурапчы селотун ыччаттара  куруук иннилэринэн буолаллара. Театрга туруорар айымньыларын көрбүт да ыччат бэйэтигэр элбэҕи иҥэринэн, үгүскэ үөрэнэллэрэ. Олортон биир саамай көхтөөх ыччаттарынан эдьиийдии быраат Варя, Коля Тарасовтар этэ.

Тарасова Варвара Николаевна

      (22.09.1951-24.05.2004 с)

Чурапчы Хадаарыгар төрөөбүтэ. Аҕата аатырбыт механизатор. Биэс бииргэ төрөөбүттэр. 1969 с. орто үөрэҕи бүтэрэн бухгалтер идэтин талан ситиһиилээхтик үлэлээбитэ. Варя 1974 с. В.Протодьяконов “Маҥнайгы ньургуһуннар”диэн 4 оонньуулаах пьесаҕа -Нарыл оруолун,быраата Коля -Быллырыытап Владик оруолун бэркэ табыллан оонньообуттара. (Реж.М.Никитина, художник С.Семенов,уот киэргэтиитэ Е.Дьячковская,директор  А.Аммосов. Ити сыл “Кыталыктар  кырдаллара” режис.Т.А.Гоголева,художник В.Н.Дьячковскай, директор М.Никитина). И. Гоголев остуоруйа пьесатыгар кыталык буолбута. 1975 с. И.Гоголев “Ыам ыйын халлаана” 5 хартыыналаах пьесатыгар (реж.Кемероватааҕы култуура института-Я.Игнатьева дипломнай үлэтигэр учуутал Галина Прокопьевна оруолун ситиһиилээхтик толорбута. 1976 с. “Маарыкчаан ыччаттара” (реж. Федор Эверстов, художн. В. Дьячковскай, музыкальнай уонна уотунан киэргэтии Е.Дьячковская, директор М.Никитина) Маруся Ордонская оруолун толорбута.

Хаартыскаҕа “Маҥнайгы ньургуһуннар”

Пьесаҕа- Павел Пудов, Коля Тарасов, Прокопий Дорофеев. Тарасовтар дьиэ кэргэттэрэ Кириэс Халдьаайыга көспүттэрэ. Онон  бэртээхэй көхтөөх ыччаттарбытын суохтаабыппыт.Народнай театр үлэтигэр төһүү күүс буолбуттарыгар өрүү махтана саныыбын. Үгэс курдук райкомол аппараатыгар кэлбит ыччаттары нартеатр туруорар пьесаларыгар хайаан да хабан кытыннаран иһэр буолбуппут. Райкомолга үлэлиир ыччаттар хаһан баҕарар ыччаттар инники күөннэригэр сылдьар,үрдүк култууралаах,тэрийэр-салайар дьоҕурдаах, ыраас,сырдык санаалаах дьон буолаллара.Онон театр үлэтигэр  ыччаттары түмүүгэ бэйэлэринэн үтүө холобуру көрдөрөллөрө.  Тэрийэр-салайар үлэлэригэр биһиги култуура үлэһиттэрэ сүрүн күүс буолан араас ыытар дьаһалларыгар көмөлөһөн, икки өттүттэн бэйэ-бэйэбитин өйөһөн үлэлиирбит.

Сидоров Валентин Николаевич

Полковник, быраабы харыстыыр тэрилтэлэр уонна байыаннай сулууспа бэтэрээннэрэ, РФ налоговай полициятын бочуоттаах сотруднига.

1955 сыллаахха алтынньы 1 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Бүтэйдээх сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ. 1972 сыллааха Бүтэйдээх орто оскуолатын бүтэрэн баран, биир сыл Бүтэйдээххэ К.К.Байкалов аатынан сопхуос киин электростанциятыгар электромонтерунан үлэлээбитэ. 1978 сылга СГУ физич.факультетын   бүтэрэн, Хотугу Сир физика-техническай проблемаларын институтугар В.П.Ларионов салайар сварка лабораториятыгар үлэлии сырыттаҕына, хомсомуол уобаластааҕы комитета Чурапчыга райкомол тэрийэр отделыгар сэбиэдииссэйинэн ыыппыта.

Хомсомуолга үлэлии сылдьан, 1978 сыллаахха П.М.Решетников аатынан Чурапчы норуодунай театрыгар А.Салынскай ”Барабаанньыт кыыс” пьесатыгар (Режиссер Алтайдааҕы култуура институтун студена А.С. Романов дипломнай үлэтигэр эпписиэр оруолун толорбута.Бу испиэхтээх туйгун сыанаҕа көмүскэммитэ.

1979 с. И.Гоголев “Үрүҥ көмүс иҥэһэ” (режиссер Н.Заболоцкая, художн. А.М. Шеломов,директор Саха АССР култ.үтүөлээх үлэһитэ Е.С.Дьячковскай,көстүмүөр М.Феофанова) пьесатыгар Киис Бэргэн диэн сүрүн оруолу бэртээхэйдик толорбута. Инники суруллубутун курдук бу пьеса элбэхтик гастролунан сылдьыбыт, театр биир сүрүн туруоруута этэ.

1980 сыллаахха Чурапчы оройуонун Амма орто оскуолатыгар дириэктэринэн анаммыта. 1981 сыллаахха Государствоҕа Куттал Суох Буолуутун комитетыгар байыаннай сулууспаҕа ыҥырыллан барбыта, онно оперативнай сотруднигынан, оройуоннааҕы отделения начальнигынан сулууспалаабыта. 1994 сыллаахха Российскай Федерация налоговой полициятын СӨ управлениятыгар отдел начальнигынан анаммыта.1998-1999 сылларга оперативнай сулууспа начальнигынан, 1999 сылтан 2003 сылга дылы налоговай полиция СӨ управлениятын  начальнигын солбуйааччынан сулууспалаабыта. 2003-2008 сылларга Российскай Федерация наркоконтроль Федеральнай Сулууспатын СӨ Управлениятын начальнигын солбуйааччыта. 2004 сыллаахха РФ ИДьМ экономика5а куттал суох буолуутун Академиятын бүтэрбитэ.

1980 сыллаахха Иннокентьева Светлана Самсоновналыын холбоһон, ыал буолбуттара, икки уоллаахтар, үс сиэннээхтэр.

«Эҥкилэ суох сулууспатын иһин», үгүс юбилейнай мэтээллэринэн, Российскай Федерация наркоконтролун “Үтүөлэрин иһин» анал бэлиэнэн наҕараадаламмыта.

               Сидорова Светлана Самсоновна

Үлэ ветерана, идэтинэн география учуутала, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан баран үгүс киинэлэргэ, телесериалларга оонньуур, биллэр иистэнньэҥ үлэлэрэ араас таһымнаах быыстапкаларга ситиһиилээхтик кытталлар.

1957 сыллаахха кулун тутар 25 күнүгэр Чурапчы оройуонун Соловьев нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1975 сыллаахха Амма орто оскуолатын бүтэрэн баран, Мындаҕаайыга, Чурапчыга үлэлээбитэ. Чурапчы оройуонун сибээһин узелыгар комсомольскай тэрилтэни салайбыта, художественнай самодеятельноска активнайдык кыттыбыта.

1979 -1980  сылларга П.М.Решетников аатынан Чурапчы норуодунай театырыгар артыыска буолан И.Гоголев “Үрүҥ  көмүс иҥэһэ” испиэктээкилигэр «Тыаһааны» оруолун толорбута И.Находкин “Суол төрдүгэр” пьесатыгар Валяны оонньообута. Норуодунай театрга оонньообут  дьоҕура, кэлин киинэҕэ улаханнык туһалаата. Ол курдук НВК сериалларыгар “Хатаныы” Р.Афанасьев  Лукачевскай -“Триумф” уонна”Хирурдар” — Таисия Ивановна учуутал оруолугар, “Мин аатым Таптал”киинэлэргэ кыра-кыратык көстүтэлээн ааһар оруоллары толордо.

1980 сыллаахха Сидоров Валентин Николаевичка кэргэн тахсан маҥнай  Мындаҕаайыга, онтон Сангаарга, Покровскайга, 1994 сылтан Дьокуускай куоракка олороллор. Сангаарга, Покровскайга оскуолаҕа учууталынан, Дьокуускайдаа5ы художественнай училищеҕа преподавателинэн, кэлин Тыа Хаһаайыстыбатын  Министерствотын мелиорация управлениетыгар кадр отделыгар үлэлээн пенсияҕа тахсыбыта. Таһаарыылаах үлэтэ тэрилтэ, министерство үгүс наҕараадалырынан бэлиэтэммитэ. Икки оҕо ийэтэ, үс сиэн эбэтэ.

     Диодорова Раиса Семеновна

      (15.12.1949-12.02.2006)

Ытык -Күөлгэ Варвара Романовна,Семен Николоаевич Поповтарга тохсус оҕонон күн сирин көрбүтэ. 1972 с.Хабаровскайдааҕы култуура институтун бүтэрэн режиссер-туруорааччы идэтин ылбыта. Уоллаах кыыс оҕолоохтор .5 сиэннээх,хос сиэннээх. Раиса Семеновна кэргэнэ Диодоров Леонид Пр.  прокурор үлэтигэр үлэлиир буолан Тааттанан,Чурапчынан, Орджоникидзевскай оройуоннарынан көһө сылдьан үлэлээбиттэрэ. П.М. Решетнков аатынан Чурапчы нартеатрыгар 1978 с. Ст.Ефремов“Куорат кыыһа” 4 оонньуулаах пьесатын туруорбута. Художник .В.Н.Дьячковскай, директор М.Никитина,уот-күөс Е.Е.Дьячковская.1978 с.И.Находкин “Улахан доҕор” драматыгар (режиссер Н.(Пинигина) Заболоцкая-Мааны Маарыйа-Киппирийээнэп кэргэнин оонньообута.

1979 с.  Алтайдааҕы култуура институтун 4-с курсун студена А.Романов  -Аф. Салынскай “Барабаанньыт кыыс” 3 оонньуулаах драаматыгар Мария Игнатьевна оруолун толорбута.

1979 с. И.Алексеев “Үрүҥ халааттаах дьон”драматыгар (режиссер Н.Пинигина, худож. В.Н.Дьячковскай, уотунан киэргэтии Е.Дьячковская,директор М.Никитина) Иванова Ева Васильевна,нейрохирург оруолун толорбута.

1979 с.Н.Габышев “Бэйэ киһитэ” 4 көстүүлээх комедиятын Раиса Семеновна режиссердаан туруобута. Художник Алексей Шеломов, директор Саха АССР култууратын үтүөлээх үлээһитэ Егор Семен. Дьячковскай этэ. Нартеатр 10 сылыгар 41 киһи артыыс  дастабырыанньатын  ылбыта. 26 айымньы турбута.

Раиса Семеновна  кэлбит-барбыт,сытыы-хотуу,туох да үлэттэн иҥнэн- толлон турбат, кэпсээннээх-ипсээннээх сэргэх киһи этэ. Кини Чурапчыга төһө да кылгастык олорон үлэлээн аастар оройуон култууратын үлэһиттэригэр бэйэтин суолун-ииһин хаалларан, бэйэтэ олоххо туспа көрүүлээх култуура үлэһитэ буоларын көрдөрөн барбыта. Биир сиргэ уһуннук олохсуйан үлэлээбэтэхтэрэ,наар кэргэнин үлэтинэн ханна ыыталларынан  олорон туох да аакка-суолга тардлыспакка, дьиэ кэргэнэ үчүгэйдик олорорун туһугар, дьиэ-уот туттаран түбүгүрэн, оҕолорун  инникилэрин  санаан ,туох баар кыһамньытын,дьулуурун,тапталын кинилэргэ анаан олорбута, массыына катастрофатыгар түбэһэн баара-суоҕа 57 сааһыгар орто дойду олоҕуттан барбыта.

Павлова Матрена Степановна — РФ уонна СӨ култуура үтүөлээх үлэһитэ, СӨ Ыччакка политикатын туйгуна, СӨ култуура уонна искусство бочуоттаах үлэһитэ, СӨ профсоюһун “Килбиэннээх үлэтин иһин “мэтээл,Хайахсыт нэһилиэгин бочуоттааҕа,СӨҮүнэр көлүөнэ” Государств.театрын төрүттээччитэ уо.д. а. үгүс наҕараадалаах биир дойдулаххпыт.

1980 с. Культпросвет училищены бүтэрэн кэргэнинээн Алексей Прокопьевич Павловтыын Хайахсыт  култууратын дьиэтигэр үлэлии кэлбиттэрэ.Салайар талааннаах дьоҕурдаах ыччаттары 1982 с. Оройуоннааҕы култуура Дьиэтигэр үлэлэтэ ыҥырбыттара  Чурапчы театрыгар туруоруллар пьесаларга көхтөөхтүк кыттыбытынан барбыттара. 1982 с.Ст.Ефремов “Хобороос хоһооно”комедиятыгар (режиссер М.Заболоцкая, художник С.(Григорьева) Мухина, директор В.П.Герасимов, көстүмүөр М.Г.Феофанова, уотунан киэргэтии Е.Е.Дьячковская)Хоборооһу оонньообута. Тааттанан,Уус-Алданынан,Сунтаар,Бүлүү куоратыгар,Үөһээ Бүлүүнэн гастроллаабыттара.Ст.Ефремов 90 сааһынан Покровскайга уонна Саха театрыгар оонньообуттара.

Нартеатрдары зонатааҕы көрүүгэ 1 -кы ст.дипломунан бэлиэтэммиттэрэ..Дьокуускай телевидениетыгар уһуллубуттара.Бу айымньыны  үс сыл кэриҥэ 45 төгүл көрөөччүгэ таһаарбыттара.1983-1985 сс. И.Семенов “Сонордьуттар”пьесатыгар Саргыны (режиссер Н.Заболоцкая,художн.Сардана Мухина, директ. В.Герасимов) Өрөспүүбүлүкэтээҕи көрүүгэ 1 ст диплому ылбыттара. Бу пьеса нэһилиэктэринэн уонна Сунтаарынан туруоруллан 19 оонньообуттара.1985 с. И.Гоголев “Кэрэ көмүскэлигэр” (реж.Н.М. Заболоцкая, художн.Алексей Михайлов,көстүмүөр М.Г.Феофанов,уота-күөһэ Е.Дьячковская, директ.В.Герасимов) Айтаны итэҕэтиилээхтик оонньообута.1985 с.Мирнэйгэ бастакы өрөспүүбүлүкээнискэй дискотекалары көрүү конкурска кыттан 3 миэстэни ылан кэлбиттэрэ.”Табык”дискотека ити сылларга  өрөспүүбүлүкэҕэ үчүгэй үлэлээх дискотекалар ахсааннарыгар сылдьыбыта. 1986с. улахан айар үлэҕэ сыаллаах куоракка көспүттэрэ.

Павлов Алексей Прокопьевич-РФ култ.үтүөлээх үлэһитэ, СӨ народнай уонна үтүөлээх артыыһа,РФ Правительствотын Федор Волков аатынан премиятын лауреата,”Гражданскай килбиэн” , ”Дьокуускай куоракка үтүөлэрин иһин” бэлиэлэр,СӨ култууратын уонна искусствотын бочуоттаах үлэһитэ,Бүтүн Союзтааҕы эстрада артистарын лауреата, ”Барҕарыы” национальнай фонда лауреата уонна стипендиата,СӨ Ыччакка политикатиын туйгуна, Бүлүү улууһун уонна 1 Күүлэт нэһилиэгин,Хайахсыт нэһилиэгин бочуоттааҕа,СӨ Үүнэр Көлүөнэ Госуд. театрын художественнай салайааччыта.

1980 с.Хайахсыт култууратын дьиэтин директора.1981 В.Розов,П. С.Попов тылбааһыгар “Көрүнньүк мөккүөр”.(режиссер Н.Заболоцкая,художник С.(Григорьева)Мухина, көстүмүөр М.Феофанова,директор В.Герасимов.

1982 с. Оройуоннааҕы култуура дьиэтигэр үлэлии кэлэллэр. нартеатрга  көхтөөхтүк кыттыбытынан бараллар.1982 с.Л.Габышев “Харах уута” 2 көстүүлээх пьесатыгар уонна Ст. Ефремов “Хобороос хоһооно 2 көстүүлээх комедиятыгар оонньотолуур. Бу айымньыларынан Таатта нартеатрын 25 сыллаах үбүлүөйүгэр кыттыбыттара.Ытык-Күөл-Чөркөөх-Харбалаах-Мэҥэ- Алдан-Кириэс Халдьаайы-Баайаҕа.Уус- Алданынан, Бүлүү,Сунтаар,Үөһээ Бүлүү-Далыр, Дүллүкү, Нам, Мэйик? Кырыкый, Үөдүгэй нэһилиэктэринэн гастроллоаабыттара. Үөһэ ахтыллыбытын курдук алыс ситиһиилээхтик оонньоммуттара.Салгыы И.Семенов “Сонордьуттар”,  1985 с.”Арыгы алдьархай төрдө”театрализованнай дьүһүйүү (режиссер Н.Заболоцкая, художник  А.Михайлов, көстүмүөр М.Г.Феофанова, директор В.Герасимов)1983 с.  П.Попов “Харачаас”пьесатын туруорар.

1985 с.Мирнэйгэ “Театральная весна”Конкуруска И.Егоров “Хобороос” (реж.Н.М. Заболоцкая,худож.Алек.Михзайлов, көстүүм М.Феофанова,директэр В.Герасимов.1986 с. Илин Сибиирдээҕи культура институтун бүтэрэр. Театральнай коллективтар режиссердара специальноһы ылар.Дипломнай үлэтигэр А.Дударев “Киэһэ” пьесатын туруорбута. Аны сайын аайы Павловтар  (А.Дударев “Киэһэ” дипломнай үлэтэ.)агитбиригээдэни айымньылаахтык үлэлэппиттэрэ.Хонуутааҕы отуулар,сайылык фермалар кэтэһиилээх ыалдьыттара буолаллара.

Алексей Прокопьевич,Кузьмин Василий,Яковлев Семен Иванович ис-истэриттэн көрү-күлүүнү таһаара турар буолаллара.Уһун айаны,куһаҕан суолу билбэккэ айанныырбыт. Онно эбии Надежда Михайловна биһиги дьахталлар аллараа сыҥаах буолан кинилэри күөртээн быарбыт ыалдьыар диэри күлэн тиийэрбит. Итинник ардахтаах силбик да күннэр,массыына да батыллар бадарааннара,буксуйуу,алдьаныы барытын тулуйан,бэйэ -бэйэбитин ыга тутуһан ким да суол оттотуттан тохтообокко үлэлээн сыалбытын ситэрбит. Алнксей Прокопьевич ааспыт сыл ахсынньытыгар  “Култуураҕа уонна искусствоҕа үтүөлэрин иһин”-диэн РФ орденынан наҕараадаланна.Ити үрдүк ситиһиитинэн биһиги ис- сүрэхтэн эҕэрдэлиибит уонна киэн туттабыт!

Родионов Константин Константинович — СӨ үөрэҕириитин, бэчээтин туйгуна, Гражданскай килбиэн, Учууталлар учууталлара, Мэҥэ аат, Гордость Якутии бэлиэлэрдээх. Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун, Бүтэйдээх нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина. 2000 сылтан РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ.

1960 сыллаахха сэтинньи 11 күнүгэр Чурапчы оройуонун Хайахсытыгар төрөөбүтэ. 1977 с Мэҥэ -Хаҥалас оройуонугар Бүтэйдээх орто оскуолатын физмат кылааһын бүтэрбитэ. СГУ ИФФ историческай салаатыгар үөрэнэн 1982 с.бүтэрбитэ.Үлэтин Чурапчы оройуонун Дириҥ орто оскуолатыттан саҕалаабыта. 1983-85 сс Чурапчы оройуонугар комсомол райкомолун 2 секретарынан үлэлээбитэ. Ол кэннэ  Алексеевскай оройуонугар Уус Тааттаҕа историктаабыта, Хара Алдаҥҥа, Баайаҕа директордаабыта. 1988 с ыал буолбута. 1990 сылтан Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕэр олороллор. Орто оскуолаҕа директордаан, директоры научнай үлэҕэ солбуйан, учууталлаан. 2011 сылтан 2024 сылга диэри музейнай комплекска директордаата. Уопсай пед. ыстааһым 35 сыл, Комсомол райкомугар үлэлиир сылларыгар культураҕа И.И. Кандинскайы уонна РДК кытары бииргэ үлэлэспитэ. Ыччаттарга холобур буолаары народнай театрга дьарыктанан оонньообута. И.Алексеев «Ис биэтэһэ»  испэктээххэ Чаҕыл диэн кылаабынай оруолу толорбута. Режиссер Надежда Заболоцкая, артыыстаабыт Алексей, Матрёна Павловтар, Валерий Герасимов, Василий Кузьмин, Ася Местникова, Анна Пудова, Василий Флегонтов о.д.а умнуллубаттар. “Табаарыһым Алексей Михайлов театр художнига этэ. Бииргэ олорбуппут. Ити спектакылбытынан куоракка киирэн НВК уһуллубуппут, Дирин ыһыаҕар гастролынан кыттыбыппыт. Сайын агитбиригээдэ тэринэн сайылыктарга, отчуттарга сылдьарбыт.

Мындаҕаайыга Мырылаҕа сылдьарбытыгар  Катя (Тытыгынаева) Егоровалыын триолаан турабыт. Вячеслав Карпов кинигэҕэ киирбит аһаҕас кэпсээнин онно маҥнайгынан истибиппит. Билигин Тускулунан биллэр Тарас Тарасов дойдутугар Хайахсыкка тыа сиригэр биир бастакы дискотекалары ыытан биллибитэ. Култууралар, комсомоллар көмөлөөн семинар ыыппыппыт.»Мирный поет о мире» диэн политическай ырыа конкурсугар ыччаттарбыт кыттар миэстэлэспитэрэ. Семен Яковлевтыын оскуола оҕолорун театрдарын оройуоннааҕы көрүүлэрин Арыылаах кулуубугар тиийэн жюрилаан кэлбиппит. Николай Саввин, Роман Саввин, Николай Сибиряков, Василий Кузьмин, Семён Яковлев, Федя Гоголев курдук ырыаһыт табаарыстаммытым. Райкомоллартан Кеша Слепцов кэнсиэрдэри ыытара, театрга оонньуура, Андрей Матвеев гитаранан ыллыыра Эдэр Сааһым, комсомол кэмим ол иһигэр театырым умнуллубаттар”.

Биһиэхэ үлэлээн, уус-уран самодеятельноска,театрга, араас култуурунай дьаһалларга кыттан ааспыт ыччаттарбытынан өрүү киэн туттабыт.Кинилэр үлэҕэ,олоххо ситиһиилэриттэн үөрэбит,өрүү ыалдьабыт,сибээстэһэбит.Олортон быһа тардан билиҥҥи көлүөнэ ыччаттарга анаан сырдаттым. Олох устан баран иһэр. Урукку көлүөнэ ыччаттар билигин  түс-бас ыаллар,эһээлэр,эбээлэр өрүү  сибээстэрин тутуһа олорор дьоһун дьоннор.

Мария Герасимова — Сэҥээрэ