Чурапчы улууһун бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрин Сэбиэтин түмсүүтэ биэс сыл анараа өттүгэр муус устар 18 күнүгэр, Болугур нэһилиэгиттэн Чечня өрөспүүбүлүкэтигэр сулууспалыы сылдьан Аргунскай ущелье Дуба-Юрт сэлиэнньэтигэр бойобуой сорудахха суорума суолламмыт Тимофей Семенович Максимов төрөөбүт, улааппыт алаһа дьиэтигэр анал бэлиэ туруорбуттаахтара. Тэрээһин оччотооҕу Улуу Кыайыы 75 сылыгар уонна Арассыыйаҕа Албан Аат уонна кэриэстэбил күнүгэр сөп түбэһиннэрэн ыытыллыбыта.
Сэбиэт чилиэттэрэ, бойобуой дьайыы кэмигэр бэрт эдэр саастарыгар олохтон туораабыт доҕотторун үйэтитэр сыалтан, бэйэлэрэ үп-харчы кыттыһан мыраамар таастан, кэриэс тыллардаах дуоскалары оҥотторон күн-баччаҕа диэри ыйаталаан кэллилэр. Ол онтон биир бастакынан Болугур нэһилиэгин хорсун буойунугар, прапорщик званиелаах Тимофей Максимов аатынан уулусса 13 нүөмэрдээх дьиэтигэр анал бэлиэни илдьэн ыйаабыттара.
Манна ол кэмҥэ СӨ Ил Түмэн дьокутаатынан үлэлээбит, Чурапчы улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, саппаас майора Семен Никитин, оччотооҕуга бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Илья Березкин, эмиэ ити кэмҥэ Болугур нэһилиэгин баһылыгаынан үлэлээбит Анна Флегонтова, Тимофей бииргэ төрөөбүт балтыта Надежда (Максимова) Никифорова кэргэнинээн Вадимныын, бойобуой дьайыы бэтэрээнэ, Мындаҕаайылар бэйэлэрин уоллара Иннокентий Прокопьев кыттыыны ылбыттара.
“Бу маннык үйэтитии үлэтэ улууска ыытыллара саамай сөптөөх уонна кэнэҕэски үүнэн иһэр ыччаты патриотическай иитиигэ биир сүрүн хайысха буолар”, – диэн Семен Иванович тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ. “Уолаттары кытары сүбэлэһэн баран маннык хамсааһын күүскэ ыытыллыбыта. Салгыы Чурапчыбыт нэһилиэгэр, 1-кы Чеченскэй хампаанньаҕа сырдык тыына быстыбыт биир дойдулаахпыт Роман Ноговицын кэриэһигэр эмиэ анал бэлиэ туруоруллубута, ити курдук дьоннорун биир-биир көҥүллэрин ыламмыт Андриан Романовка, Иван Давыдовка, Геннадий Местникова уонна кэлин анал байыаннай дьайыыга суолламмыт Сергей Юмшановка, Илья Протодьяконовка, Ариан Сивцевкэ оҥоһуллубуттара. Ону таһынан уолаттар үөрэнэн ааспыт оскуолаларыгар хас биирдиилэрин кылгас, бойобуой олохторун кэпсиир “Саллаат паарталара” туруоруллубуттара. Чеченскэй хампаанньа кэмнэригэр уонна эйэлээх олоххо кэлэн баран сырдык тыыннара быстыбыт уолаттарбыт ааттара үйэтитилиннэ” – диэн бойобуой дьайыы бэтэрээнэ Илья Сергеевич кэпсиир.
“Сүүрбэ сыл аата ааттамматах буойун алаһа дьиэтигэр маннык бэлиэ түгэн үүммүтүттэн биһиги нэһилиэк дьоно сүрдээҕин үөрдүбүт. Бииргэ төрөөбүт балтыта дьиэ кэргэнинээн көһөн кэлэннэр манна олохсуйан эрэллэрр. Салгыы даҕаны өссө үлэлэһиэхпит дии саныыбын”, – диэн нэһилиэк баһылыга Анна Николаевна санаатын үллэстибиттээҕэ.
“Убайбын бэрт кыратык өйдүүбүн. Биһиги бииргэ төрөөбүттэр бэһиэбит, Тимофей саамай улахаммыт этэ, ол да иһин буолуо барыбытын көрөрө-истэрэ. Мин начаалынай кылааска үөрэнэ сырыттахпына аармыйаҕа сулууспалыы барбыта. Уоппускаҕа кэлэ сылдьыбытын өйдүүбүн. Олус сымнаҕас майгылааҕа, дьону кытары уопсай тылы тута булара. Биһигини кытары тэҥҥэ оонньуура. Биһиги убайбытын санааннар уонна кэриэстээннэр маннык бэлиэ күнү бэлэхтээбит бойобуой түмсүү чилиэттэригэр биһиги дьиэ кэргэн күн-бүгүнүгэр диэри махталбыт улахан”, – диэн Надежда Семеновна бэйэтин санаатын этэр.
Тимофей суох буолбутун кэннэ, 10-ча сыл Болугур нэһилиэгэр кини аатынан пионерскай дружина үтүө суобастаахтык үлэлээн кэлбитин туһунан оччолорго дружина баһаатайынан үлэлээбит, Болугур нэһилиэгин олохтооҕо Степан Кожуров дьоһуннаах ахтыыны оҥорбуттааҕа.
Былырыын саҥа тутуллан үлэҕэ киирьбит Үлэ Дьоруойа Роман Константинов аатынан Амма орто оскуолатыгар Тимофей Максимовка анаан истиэндэ уонна паартата туруоруллубута. Манна аармыйаттан: “Чечняҕа турабыт уже 32 күн буолла. Бастаан Севернай Осетияҕа онтон Чечня, онтон Ингушетияттан билигин эмиэ Чечняҕа турабыт. Биһигини көмөҕө диэн пехотаҕа биир сиртэн атын сиргэ ыыталлар. Сэриини командования былаанынан саҥа дьылга диэри бүтэрэр былааннаахтар онтон биһигини 20 декабря замена буолуо дииллэр даҕаны ол саарбах соҕус буолара буолуо. Грознайга диэри 30 километр хаалла. Биһиги хас күн аайы тугу эрэ кэтэһэ олоробут, но тугу кэтэһэрбитин мин бэйэм да билбэппин. Мин бэйэм туһунан суруйдахха, доруобуйа кэминэн”, – диэн 1-кы танковай батальон старшината, прапорщик Тимофей Максимов ыыппыт тиһэх суруга баар.
Уолаттар сырдык ааттара үйэтитиллэрин туһугар бэтэрээн буойуттар күнүстэри-түүннэри үлэлэрин салгыыллар. Төрөөбүт үөскээбит алаастарыгар, улааппыт, оонньоон-көрүлээн ааспыт алаһа дьиэлэригэр кинилэр сырдык мөссүөннэрэ баарын, чугас дьоно кинилэри саныылларын тухары кинилэр тыыннаахтар.
ЫСПЫРААПКА
Тимофей Максимов Чурапчы нэһилиэгэр 1977 сыллаахха олунньу 11 күнүгэр, Улья Егоровна уонна Семен Константинович Максимовтар дьиэ кэргэттэригэр бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ. Бииргэ төрөөбүттэр бэһиэлэр. Ойор-тэбэр оҕо сааһа Болугур нэһилиэгэр ааспыта, кыра эрдэҕиттэн эт-хаан өттүнэн дэгиттэр сайдыылаах уол успуорка сүүрүү көрүҥүнэн үлүһүйбүтэ. Нэһилиэк олохтоохторо: “Олус сымнаҕас майгылааҕа, дьону кытары түргэнник уопсай тылы булара”, — диэн Тимофей туһунан күн бүгүҥҥээҥи диэри ахталлар.
Аармыйаҕа сулууспалыыр сылларыгар, Тимофей Максимов прапорщик званиетыгар тиийэ үүммүтэ, 13206 нүөмэрдээх байыаннай чаас 1-кы танковай батальон старшината этэ. 2000 сыллаахха олунньу 18 күнүгэр Аргунскай ущелье Дуба-Юрт сэлиэнньэтигэр бойобуой сорудаҕы толоро сылдьан, ыараханнык бааһыран, Алания байыаннай госпиталыгар сырдык тыына быстыбыта.
Кини суох буолбутун кэнниттэн, Болугур оскуолатыгар 10-ча сыл хорсун саллаат Тимофей Максимов аатынан пионерскай дружина тэриллэн үлэлээбитэ. Улааппыт, олорбут түөлбэтин уулуссатыгар кини аатын иҥэрбиттэрэ, ол кэнниттэн 2019 сыллаахха, улуустааҕы бойобуой дьайыы бэтэрээннэрин Сэбиэтин түмсүүтэ, бойобуой доҕордоругар анаан, үөскээбит өтөҕүн эркинигэр мэҥэ тааһы ыйаабыттара. 2021 сыллаахха бэс ыйын 4 күнүгэр СӨ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин быһаарыытынан, прапорщик Максимов Тимофей Семеновичка “За службу на Кавказе” мэтээл анаммыта.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ , бойобуой дьайыы бэтэрээннэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ, гвардия сержана. Хаартыска ааптар тус архыыбыттан