Болугур нэһилиэгэр Лазарь Дмитриевич Ядрихинскай диэн кыра үөрэхтээх, дьадаҥы киһи олорбута. Кини Субуруускайы кытта бииргэ куттал суох буолуутун Кэмитиэтигэр чилиэнинэн киирбитэ. Кэлин бэйэтин нэһилиэгэр ревком чилиэнинэн үлэлээбитэ. Сир түҥэтигин, табаарыстыбаны, онтон колхуоһу тэрийсибитэ.
Бу ыал икки оҕолооҕо, кыыстара Надежда хомсомуол чилиэнэ этэ. Артемьев уонна Боссоойко баандатын эһэр саҕана С.В. Кузьмин хамандыырдаах хомсомуол бойобуой дружинаҕа кыттыбыта. Уоллара Дмитрий 1932 сылга Чурапчы сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэнэ сылдьан хомсомуолга киирбитэ. Олус көхтөөх хомсомуол этэ. Кини Осоавиахим бойобуой этэрээтигэр взвод хамандыыра буолбута. Онтон инструкторынан үлэлээбитэ. Кэлин үлэлии-үлэлии Дьокуускайдааҕы аэроклубу бүтэрбитэ. 1941 сылга хомсомуол обкомугар байыаннай отдел инструкторынан үлэлээбитэ. Онтон ЫБСЛКС Дьокуускайдааҕы райкомун сэкирэтээринэн үлэлээн иһэн 1942 сылга Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр ыҥырыллыбыта. Онно минометчигынан сылдьан бойобуой үтүөлэрин иһин “Кыһыл Сулус” уордьанынан наҕараадаламмыта. Онтон “Хорсунун иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта биллэр. Ол наҕараадалыыр лиискэ маннык этиллибит:
“Бэйэтин наводчиктыыр орудиетынан харысхала суох уоту аһан, өстөөх биэс сөмөлүөтүн суулларбытын иһин”, — диэн.
Дмитрий Ядрихинскай туһунан “Кинилэр Ийэ дойдуларын көмүскүүллэр” диэн ааттаах Саха Судаарыстыбаннай кыһата 1944 сылга таһаарбыт брошюратыгар эмиэ суруллубута. Оттон “Саха сирин эдэр сааһа” диэн кинигэҕэ ааҕабыт: “1943 сыл Первэй Маай бырааһынньыгын иннинэ өстөөх тоҕус сөмөлүөтэ биһиги харабыллыыр байыаннай суолталаах эбийиэкпитин буомбалыы кээлтэрэ. Онтукалара төттөрү буолан таҕыста. Биһиги үс “Юнкерс-187” сөмөлүөттэри сууллардыбыт, ол иһигэр биир хамандыырдарын сөмөлүөтүн. Онтон икки чаас ааһыыта эмиэ өмүтүннэрэн саба түспүттэрин эбийиэккэ чугаһаппакка, өссө биир сөмөлүөттэрин суулларан, төттөрү үүрдүбүт. Ити кыргыһыы иһин хамаандалааччы бирикээһинэн мин махтал ыллым”, — диэн суруйбут табаарыһыгар.
“Дмитрий Ядрихинскай фроҥҥа сылдьан баартыйа кэккэтигэр киирдэ уонна бэйэтин чааһын комсомольскай тэрилтэтин сэкирэтээринэн талылынна. Билиҥҥи кэмҥэ атын сэбиэскэй мохсоҕолу кытта Украинаны көмүскүүр, хайы-үйэ балаҕан ыйыгар бэйэтин бойобуой ахсааныгар өстөөх алта суулларыллыбыт сөмөлүөтэ ааҕыллар. Кини иккис бырабыыталыстыбаннай наҕараадаҕа түһэрилиннэ”, — диэн суруйбут хамандыыра т. Крюкин.
Ити кэнниттэн Дмитрий, доҕоругар В. Гуляевка суруйбут суругар: “Син атын кыһыл армеецтар курдук, быйыл фашизм тиһэх сыла буолуо диэн бүтэһиктээх кимэн киириигэ бэлэмнэнэбит. Кыыһырыма, мин бэрт тиэтэлинэн суруйдум. Кистээбэккэ эттэххэ, үөрэнэбит уонна сэриилэһэбит. Субу күөх халлааҥҥа, уйатын тоҕо тартарбыт тигээйи курдук, күүгүнүү көтө сылдьаллар”.
1944 сыл алтынньы 14 күнүгэр Коркина Евдокия Иннокентьевнаҕа суругар маннык этиллэр: “Билигин Югославияҕа баарбын, биһиги сэриилэрбит Югославия сэриилэрин кытта холбостулар. Югославия хайалаах дойду эбит. Онон авиация да, атын да сэриилэр сэриилэһэллэригэр ыарахаттардаах. Ол да буоллар немецтэр биһиги быыстала суох буомбалааһыммыт ортотугар бааллар…”
Ити сыл В. Гуляев Аллайыаха оройуонугар олордоҕуна, 1945 сыл саҥатыгар, олуһун хойутаан кэлбит суругар сөмөлүөтүн бойобуой массыынам диэбит этэ. “Массыынабар 10 сиринэн дьөлүтэ ыттарыылаахпын. Өстөөх территориятыгар ырааһыйаҕа күһэллэн олоро сырыттым. Дьолго, оҥостоммун немецтэр саҥалара иһиллэр буолтун кэннэ, көтөммүн хата тыыннаах хааллым”.
Ити докумуоннартан көстөрүнэн, Дмитрий Лазаревич Ядрихинскай лүөтчүк, өссө ону ааһан капитан званиелаах, уордьаннаах хорсуннук сэриилэспит лүөччүк. Кини 15-с истрибительнэй авиакуорпуска сулууспалаабыта, Курскай тоҕойун, Сталинград кыргыһыытын бүтүннүү ааспыта. Мындаҕаайы хорсун уола 1944 сыл ахсынньы 12 күнүгэр сырдык тыына быстыбыта. Күөх халлаан мохсоҕолун көмүс уҥуоҕун, 1944 сыл ахсынньы 26 күнүгэр Венгрия куоратыгар көтөхпүттэрэ.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ