Чурапчы оройуонун киэн туттар кырдьаҕастарыттан биирдэстэринэн – Семен Васильевич Потапов буолар.
Семен Васильевич Потапов 1899 сыллаахха Боотуруускай улууһугар I Хайахсыт нэһилиэгэр ыал хамначчыта кэргэнтэн төрөөбүтэ. Кини, син эмиэ атын дьадаҥылар оҕолорун курдук, оскуола ыскамыайкатыгар олорон үөрэммэтэҕэ. Ол эрээри кыра эрдэҕиттэн сытыы-хотуу, мындыр этэ. Үлэни-хамнаһы кыайар буолуоҕуттан бастаан бэйэтин хаһаайыстыбатын көрүммүтэ, кэлин чугастааҕы ыалларга үлэлиир буолбута. Ордук мас үлэтигэр, дьиэ-уот тэрилин оҥоһуутугар дьоҕурдааҕа. Ол иһин ыалларга олоппос, остуол, сорохторго ыскаап о.д.а. дьиэ тэриллэрин оҥортоон биэрэрэ. Оттон дьиэ тутуутугар солбуллубат уус этэ.
Кини Сэбиэскэй былаас бастакы олохтонуутугар улааппыт, сиппит киһи. Онон төрөппүттэрин сордоох ыар олохторун курдук баайдарга хамначчыттааһыны билбэтэҕэ. Саҥа былаас бастакы сылларыттан баартыйа ыытар бэлиитикэтин олоххо киллэриигэ кыттан барбыта. Нэһилиэк Сэбиэтин чилиэнинэн талыллыбыта. Култуурунай өрөбөлүүссүйэ туруорбут соруктара олоххо киириитигэр көхтөөх кыттыыны ылбыта. Дьиэттэн хотону араары, үөрэҕэ суохтары үөрэхтээһин үлэлэрин тэрийсибитэ. Ол иһин бэйэтэ аан бастаан улахан дьон оскуолатыгар үөрэммитэ. Сотору кэминэн иҥнибэккэ ааҕар, суруйар буолбута. Дьэ итинтэн ыла кини иннигэр олох киэҥ аартыга арыллыбыта.
Үлэҕэ, сырдыкка тардыһыылаах эдэр киһи, дьоннор сүбэлэрин ылынан, 1928 сыллаахха куоракка үлэ көрдөһө киирбитэ. Оччотооҕуга Дьокуускайга киэҥ кээмэйдээх тутуулар ыытыллар кэмнэрэ этэ. Мас үлэтигэр дьоҕурдаах киһи хамаҕа буолан, эрэйэ суох, болуотунньугунан үлэҕэ киирбитэ. Манна үс сыл устата үлэлээбитэ. Кини үлэлэспит биригээдэтэ урукку ССКП обкомун дьиэтин, “Красная Якутия” санаторий куорпуһун, Таалай күөл үрдүгэр тутуллубут өрөспүүбүлүкэтээҕи бэтэринээринэй сулууспа уораҕайын уо.д.а. тутуулары үлэҕэ киллэрбитэ. Ити кэмҥэ Чурапчыга райсэбиэт исполкомун бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир Н.В. Дьячковскай көрсөн, тутуу үлэтигэр дьоҕурдаах Семен Потаповы горсэбиэт иһинэн аһыллар тутуу дэһээтинньиктэрин бэлэмниир үс ыйдаах кууруска киллэртэрбитэ. Семен Васильевич 1932 сыллаахха ыам ыйыгар кууруһу ситиһиилэээхтик бүтэрээт, дойдутугар тахсар. Манна райсэбиэт исполкомун иһинэн сир салаатыгар колхуостарга ыытыллар тутуу тиэхэньигинэн ананар.
Оччолорго оройуоҥҥа 20 нэһилиэк, 72 колхуос баара. Ити сылларга нэһилиэктэргэ барыларыгар кэриэтэ саҥа оскуолалар, колхуостарга типовой хотоннор тутуулара ыытыллара. Олор олоччу оройуоннааҕы тутуу тиэхэньигин хонтуруолунан, салалтатынан бараллара. Ити кэмтэн ылата, 30-ча сыл устата, оройуоҥҥа элбэх ахсааннаах оскуолалар, кулууптар уонна хаһаайыстыбаннай аналлаах тутуулар үлэҕэ киирбиттэрэ.
Оччотооҕуга Болтоҥо Харбалатыгар, Долборуктаахха, Бабаҕаҕа, Уһун Күөлгэ, Дьаарыллаҕа уо.д.а. сирдэргэ биирдиитигэр 150-250 ыанар ынах киирэр ампаар истиэнэлээх хотоннор биирдии сыл иһинэн үлэҕэ киллэриллибиттэрэ. Ити сылларга Болтоҥо нэһилиэгэр урукку Сталин аатынан колхуоска тутуллубут хотоҥҥо 70-с сылларга диэри уопсастыбаннай сүөһү кыстыыра. Манна Семен Васильевич быһаччы салалтатынан, ыйыытынан-кэрдиитинэн Федосий Доҕордуурап маастардаабыта. Ити курдук икки-үс сыл иһигэр оройуоҥҥа 50-тан тахса типовой хотон тутуллубута.
Семен Васильевич Потапов тутуу үлэтин салайар, хонтуруоллуур эрэ буолбакка, оройуоҥҥа ыытыллар сорох улахан тутуулар чертежтарын, сметаларын бэйэтэ оҥортуура. Ол курдук 1936 сыллаахха Хайахсыт начаалынай оскуолата умайбытыгар, онно саҥа оскуоланы тутууну бырайыактаабыта. Ол хойуккааҥыга диэри аҕыс кылаастаах оскуола буолан турбута. Кэлин ити оскуола бырайыагынан Мындаҕаайы орто оскуолатын дьиэтэ тутуллубута. Ити курдук кини оҥорбут чертеһунан, сметатынан оройуон киинигэр муусука оскуолата, ССКП райкомун дьиэлэрэ уо.д.а. тутуллубуттара. ССКП райкомун дьиэтин бырайыагын 1946 сыллаахха ССКП обкомун бастакы сэкирэтээринэн үлэлии олорон И.Е. Винокуров улаханнык биһирээбитэ уонна кини тутуллуутугар биллэр-көстөр көмөнү оҥорбута биллэр. Семен Потапов тутуу үлэтин салайбыт кэмин устатыгар оройуон киэн туттар элбэх тутууларын ыыттарыыга прораб быһыытынан улахан үтүөлэрдээх. Кини 1933 сыллаахха Кытаанах орто оскуолатын, 1935 сыллаахха Култуура оройуоннааҕы дьиэтин, онтон кэлин ветстанция, милииссийэ оройуоннааҕы отделениетын хонтуораларын, Чурапчы орто оскуолатын үөрэнэр куорпуһун, райсэбиэт исполкомун дьиэтин, учууталлар олорон 8 кыбартыыралаах икки этээстээх уопсай дьиэлэрин кылгас болдьоххо, үчүгэй хаачыстыбалаахтык туттаран үлэҕэ киллэрбитэ.
Аҕа дойду сэриитин сылларыгар Семен Васильевич Потапов райсэбиэт исполкомугар сир салаатын тиэхэньигинэн үлэлээбитэ. Оччолорго киһи-сүөһү суоҕа, үлэһит илии тиийбэтэ. Ол үрдүнэн Семен Васильевич тэрийиитинэн уонна быһаччы кыттыытынан былааннаах тутуулар болдьоҕор үлэҕэ киириилэрэ хааччыллыбыта. 1956 сыллаахха Чурапчыга “Якутстройтрест” тутуутун учаастага тэриллибитэ. Итинэн сибээстээн райсэбиэт исполкомунан дьаһаллар тутуу үлэтэ тутуу учаастагар бэриллибитэ. Ол иһин Семен Потапов Чурапчытааҕы МТС-ка тутууга тиэхэньигинэн ананан үлэлии барбыта. Ити кэмҥэ кини салалтатынан биэс боксалаах типовой гарааж, онтон кэлин “Саҥа олох” хаһыат эрэдээксийэтин уонна типографиятын үлэлиир дьиэлэрэ тутуллубута.
Семен Васильевич Потапов 1945 сыллаахтан хомуньуус этэ. Кини 1932 сылтан биэнсийэҕэ тахсыар диэри тутуу прорабын, тиэхэньигин быһыытынан эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Кини ханна үлэлээбит сиригэр барытыгар үлэҕэ бэриниилээҕин, чиэһинэйин, дьиссипилиинэлээҕин көрдөрбүтэ. Итини үгүс ахсааннаах махтал суруктар, грамоталар, “1941-1945 сс. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта, Өктөөп социалистическай өрөбөлүүссүйэ 50 сыла туолуутугар ССКП обкомун Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун, Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин эҕэрдэ аадырыстарын ылбыта даҕаны туоһулуур. Тутуу кырдьаҕас үлэһитэ 1969 сыллаахха 70 сааһын туолбута. Кини ити кэмҥэ төһө даҕаны бочуоттаах сынньалаҥҥа олорбутун иһин, уопсастыбаннай үлэттэн туора турбатаҕа. Бэйэтин үлэлээн ааспыт баай уопутуттан, дьоҕуруттан дьон, норуот туһугар биэрэргэ кыһанара. Биэнсийэҕэ тахсан баран Кытаанах, Чурапчы орто уонна интэринээт-оскуола дьиэлэрин акылаатын саҥардыыны салайан ыыппыта. Кэлин тутуу учаастагын иһинээҕи баартыйа тэрилтэтигэр хаачыстыбаны көрөр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Оройуоҥҥа ыытыллар бары тутуулар үчүгэй хаачыстыбалаах буолалларын туһугар туһааннаах сүбэлэри биэрэ олорбута.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ