Бу дьоро күн бары билиитин-көрүүтүн, сатабылын ууран кэнчээри ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ үлэлээн ааспыт аҕа саастаах көлүөнэбит, араас кэмнэргэ таһаарыылаахтык, айымньылаахтык, уһуйаан сайдарын, саҥалыы тыыннанарын туһугар сэмэй кылааттарын киллэрсибит үлэһиттэрбит көрсөннөр ааспыты ахтыһан, санаһан ааһыахтара.
«Саха Өрөспүүбүлүкэтэ «Чурапчы улууhа» муниципальнай оройуон оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин муниципальнай бүддьүөт тэрилтэтэ «Кэскил» оҕону сайыннарар киин» Чурапчы нэһилиэгин киинигэр, Куохара үрэҕин кытыытыгар турар.
Кэлэр кэскиллэрбит олоххо бэлэмнээх буолууларыгар бастакы олугу түстээччи, кустук өҥнөөх оҕо саас биһигин сайдыытын кэрчиктэрин кыратык сэгэтэн көрдөххө, 55 сыл анараа өттүгэр Чурапчы нэһилиэгин Сэбиэтин исполкомун народнай депутаттарын ХІ сессиятын алтынньы 21 күнүгэр 1969 сыллааҕы быһаарыытыгар олоҕуран, В.И. Ленин төрөөбүтэ 100 сылын көрсө, Чурапчытааҕы «Якутсельстрой» учаастага (салайааччы Нелакиров Иван Михайлович) 45 миэстэлээх оҕо комбинатын туттарбыта уонна 1969 сыл 3 кварталыгар үлэҕэ киллэрбитэ.
Оччолорго деткомбинат дэнэр детсадка бастакы сэбиэдиссэйинэн Константинов Федот Алексеевич анаммыта. Кини оҕо саадын материальнай-техническэй базатын тэрийиигэ уонна хааччыйыыга улахан үлэни ыыппыта. Оҕо саада хонуктаах икки бөлөхтөөх этэ: бэлэмнэнии уонна дьааһыла. Бөлөхтөргө 25-30 оҕо сылдьыбыта. Бастакы иитээччилэринэн Гуляева (Иустинова) Валентина Николаевна, Солдатова Люция Ильинична, Попова (Диодорова) Надежда Николаевна, Дьячковская Светлана Дмитриевна этилэр. Ньээҥкэлэринэн Гуляева Елена Гаврильевна, Беляева Елена Иосифовна, Алексеева Елена Семеновна, Попова Татьяна Васильевна, Городецкая Марфа Николаевна, Седалищева Акулина Николаевна үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ.
1970-1975 сылларга 2 №-дээх «Кэскил» дьааһыла-сад сэбиэдиссэйинэн Илларионова Елена Васильевна үлэлээбитэ.
1971 сыл оҕо саадын дьиэтэ ууга баран капитальнай өрөмүөн ыытыллыбыт. Нэһилиэнньэ эбиллэн оҕо тэрилтэтигэр наадыйыы улааппыта. Инньэ гынан 4-с группа эбии аһыллыбыта. Онон үлэһит ахсаана биллэ эбиллибитэ. 1972 сыллаахха иитээччи Коркина Прасковья Семеновна көҕүлээһининэн бэс ыйын 1 күнүгэр оҕо саадын территориятыгар аан бастаан оҕолорго анаан ыһыах ыытыллыбыта.
1975-1980 сылларга сэбиэдиссэйинэн Чичигинарова Мария Ивановна таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. 1976 сыллаахха үлэ 12 чаастаах режим үлэҕэ киирбитэ. 100 — кэ диэри миэстэ ахсаанын улаатыннарбыттара. Бастакы күннэртэн үөрэх методикатын тупсарыыга, учууталлар квалификацияларын үрдэтиигэ үлэни күүскэ ыыппыта. Методическай кабинет тэриллибитэ. Мария Ивановна оҕо сайдар эйгэтин, зоналары бөҕөргөтүүгэ уонна сайыннарыыга улахан кылаатын киллэрбитэ.Үлэ зонатыгар уолаттарга анаан уһанар 3 станогу, лучковай эрбиилэри, «Юный техник» диэн уһанар инструменнары, кыргыттарга 10-ча кыра иистэнэр массыынаны куораттан булан аҕалан улахан хамсааҺын таһаарбыта. Онно олоҕуран араас таҺымнаах семинардар ыытыллыбыттара, сонун уопуттара сэҥээриллэн оройуон бары детсадтарыгар тарҕанан оннук зоналар тэриллибиттэрэ. 1976 сыллаахха райком профсоюзтар тэрийиилэринэн «Идэтинэн бастыҥ» күрэххэ иитээччи Аржакова Варвара Константиновна бастаабыта. Кини учууталлар республикатааҕы сийиэстэрин делегата буолбута. Егорова Екатерина Иннокеньевна оҕоҕо нуучча тылын үөрэтиини күүскэ ылсыбыта, үрдүк ситиһиилэммитэ. Мария Ивановна кэмигэр олохторун оҕо иитиитигэр анаабыт аҕа саастаах үлэһиттэрбит Старостина Мария Григорьевна, Городецкая Марфа Николаевна, Борисова Прасковья Ильинична ааттарын мэлдьи санаан-ахтан ааһабыт, истиҥник саныыбыт. Саха республикатын тумус туттар киһитэ, Ил Дархана Егор Афанасьевич Борисов ийэтэ Прасковья Ильинична «Кэскил» детсадка үлэлээн-хамсаан ааспытынан киэн туттабыт.
1980-1983 сылларга сэбиэдиссэйинэн Иустинова Валентина Николаевна үлэлээбитэ. Материальнай-техническэй базаны тупсарар сыалтан 1983 сыллаахха оройуоҥҥа аан бастаан «Межсовхозстрой» производственнай тэрилтэни кытта бииргэ үлэлэһэр туһунан дуогабар түһэрсибитэ. Шефтэр көмөлөрүнэн өрөмүөн үлэтигэр аналлаах матырыйааллар, штакетниктар атыылаһыллан, оҕо площадката саҥардыллыбыта. Бу сылларга нуучча тылын үөрэтиигэ ураты болҕомто ууруллубута.
1983-1986 сылларга деткомбинат сэбиэдиссэйинэн Мачахова Надежда Васильевна Иркутскайдааҕы педагогическай институт выпускницата анаммыта. Кадрдары кытта үлэҕэ улахан болҕомто ууруллубута. Үлэ бастакы соруга оҕо олоҕун уонна доруобуйатын харыстааһын, оҕоҕо сөптөөх аһылыгы тэрийии буолбута. Повардар квалификацияларын үрдэтэр курстарга баранүөрэммиттэрэ. 1985 сыллаахха капитальнай өрөмүөнү оҥороору оҕо саадын Чурапчытааҕы тутуу тэрилтэтин хонтуоратын дьиэтигэр көһөрбүттэрэ.
1987-1995 сылларга Новгородова Анна Ванифатьевна киэҥ далааһыннаах, эдэрдии эрчимнээх салайааччы таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Оҕо саадын материальнай- техническэй базатын аныгылыы саҥардыыга күүстээх үлэни ыыппыта. 1988 сыллаахха хаһаайыстыбаннай ньыманан оҕо саадын икки дьиэтэ тутуллубута. Бу сылларга үөрэх ис хоһоонун тупсарыыга методическай өттүнэн үлэ барбыта. Оройуоҥҥа аан бастаан оҕолорго оонньуу нөҥүө иитии-үөрэтии киллэриллибитэ, төрөппүттэргэ төлөбүрдээх өҥөлөрү оҥорууга өрөбүл күннэргэ оҕолору көрөр-истэр бөлөҕү аһыы, иитээччи Алексеева Анастасия Прокопьевна дьиэ кэргэнигэр эбии бөлөх арыллан үлэтин саҕалаабыта, детсад оҕолоругар «Ньургун Боотур» олоҥхону иитээччи Флегонтова Павлина Христофоровна туруорбута, о. д. а. 1987 сыллаахха иитээччи Егорова Екатерина Иннокентьевна Саха АССР үөрэҕириитин үлэһиттэрин съеһин делегатынан кыттыыны ылбыта. Бу сылларга аан бастаан методист штата көрүллүбүтэ, методистарынан Ноева Нина Егоровна, Макарова Марианна Тимофеевна үлэлээбиттэрэ.
1995-2002 сылларга эдэр, кэскиллээх сэбиэдиссэй Захарова Сардаана Михайловна салайааччынан анаммыта. 2001 сыллаахха «2000 үтүө дьыала» республикатааҕы хамсааһын чэрчитинэн, Үөрэх министерствотын (министр Михайлова Е.И.) өйөбүлүнэн тутуллубут өссө биир корпус үлэҕэ киирбитэ. Бу сылларганаучнай хабааннаах экспериментальнай үлэтэтимнээхтик саҕаламмыта. 1999-2000 үөрэхдьылыттан методист Дьячковская Галина Николаевна салалтатынан «Культуротворческая модель сельского дошкольного центра развития ребенка» бырайыак оҥоһуллубута уоннаулуусэкспериментальнайплощадкатастатуһу көмүскээбиттэрэ. Оттон 2000 сыллаахха Саха республикатын үөрэҕин министиэристибэтэ ыыппыт үөрэхтээһин өҥөлөрүн быыстапкатыгар кыттаннар бастакы Граны ылары ситиспиттэрэ. 2001 сылтан педагогическай наука кандидата Михалева Ольга Иннокентьевна научнай салайааччы быһыытынан ыкса ситимнээхтик үлэлээбиттэрэ. Улуус оскуолаҕа киириэн иннинээҕи үөрэхтээһинин сайдыытыгар иитээччилэр Макарова Мария Кузьминична, Алексеева Анастасия Прокопьевна, Захарова Зинаида Николаевна, Варламова Любовь Иннокентьевна, Макарова Туйаара Николаевна, иитээччи көмөлөһөөччүлэрэ Максимова Елена Петровна, Олесова Надежда Степановна, Потапова Матрена Алексеевна уо.д.а. үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ.
2002-2020 сылларга баай уопуттаах, ирдэбиллээх салайааччы Саха Республикатын үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, Российскай Федерация уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна Григорьева Анастасия Афанасьевна таһаарыылаахтык салайан үлэлээбиттэрэ. Сүрүннүүр иитээччи Шарина А.А., этнопедагог Дьячковская Г.Н. иилээн-саҕалаан экспериментальнай инновационнай үлэ киэҥ далааһыннанан барбыта.
2001 сылтан уһуйаан «Культуротворчество в дошкольном детстве» бырайыагы олоххо киллэрэн, улуустааҕы, республикатааҕы экспериментальнай, инновационнай, федеральнай экспериментальнай площадкалар статустарын ылан үлэ араас хайысхаларынан күөстүү оргуйбута. 2002 сыл алтынньытыттан уһуйааҥҥа «Аһаҕас көҥүл эйгэ» бөлөхтөрүнэн тэриллэн, улахан киһи уонна оҕо холбоһуктаах дьайымалыгар киирэн 10 араас эйгэнэн үлэлээбиттэрэ. Онно иитээччилэр Маркова М.Е., Пестерева А.Ю., Константинова Т.Г., Сысолятина О.И., Алексеева А.П., Ложкина О.А., Захарова З.Н. уо.д.а. айымньылаахтык ылсан бу бырайыак саҥаттан саҥа тыыннанан иһэригэр төһүү буолбуттара, үгүс биир идэлээхтэрин сэҥээриитин ылбыттара. Инновационнай бырайыак олоххо киириитигэр педагогтарбыт үлэлэрин үтүө түмүгүнэн 2012 сылга «Организация работы групп кратковременного пребывания для неорганизованных детей как вариативная форма дошкольного образования» УМК тахсыбыта. 2016 сыллаахха «Взаимообогащающее развитие ребенка и педагога в центрах самореализации (эйгэ)» диэн методическай босуобуйа оҥоһуллан күн сирин көрбүтэ.
Уһуйаан өр сыллаах инновационнай үлэтэ Саха Республикатын Президенин, Ил Дарханын Гранын икки төгүл ылбыта: 2008 сылга уонна 2014 сылга. Уһуйаан сайдыытын таһымын кини педагогтарын ситиһиилэрэ бигэргэтэллэр. Ол курдук, педагогтар методическай уонна профессиональнай маастарыстыбаларын үрдээһинин маннык чахчылар туоһулууллар: 2010 сылга «Эйгэ» – пространство самовыражения» иитээччи Сысолятина О.И. Бүтүн Россиятааҕы «Дошкольное воспитание в Республике Саха (Якутия)» сурунаалга ыстатыйата тахсыбыт.
2012 сыллаахха опыттаах иитээччи Константинова Т.Г. Саха өрөспүүбүлүкэтин бастыҥ педагогтарын конкурсун кыайыылааҕа, СР Президенин Гранын хаһаайына; логопед-учуутал Артемьева С.В. «Сыл бастыҥ логопеда» республикатааҕы профессиональнай конкурска «Логопед-творческая личность» номинация хаһаайына; Нектегаева Н.К. «Педагогическай маастарыстыба — 2015» Дьокуускайдааҕы пед.колледж выпускниктарын республикатааҕы конкурстарыгар «Наукаҕа хардыы» номинация, «Сыл бастыҥ иитээччитэ-2017» республикатааҕы профессиональнай конкурс лауреата, «Бастыҥ педагог-эколог» республикатааҕы конкурс 2 степеннээх лауреата буолары ситиспитэ. 2012-2013 сылларга сүрүннүүр иитээччи Шарина А.А. С.Н.Донской аатынан Үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр институт делегациятын састаабыгар киирсэн Хакасия, Тыва, Алтай республикаларыгар стажировкаҕа сылдьан, уһуйаан үлэтин уопутун тарҕатан кэлбитэ, кини республикатааҕы саха тылын уонна литературатын учууталларын съеһин делегата (2016с.), Саха Республикатын Ил Дарханын 2017 сыллааҕы бириэмийэтин хаһаайына. Иитээччи Слепцова Н.И. – «Сыл бастыҥ иитээччитэ-2019» улуустааҕы түһүмэх абсолютнай кыайыылааҕа, республикатааҕы конкурска ситиһиилээхтик кыттыыны ылбыта.
Сэдэх уонна ураты көстүү диэн педагог эр дьоннор бу уһуйааҥҥа түмсэн, олус таһаарыылаахтык үлэлээн, оҕо иитиитигэр сүҥкэн кылааттарын киллэрбиттэрэ. Ол курдук педагог эр дьон: Дьячковскай Н.С. – уруһуйга инструктор, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, «Надежда Якутии» бэлиэ хаһаайына, республикатааҕы «Я-педагог» кыайыылааҕа, «Сыл бастыҥ иитээччитэ-2013» республикатааҕы профессиональнай конкурс финалиһа; Сыромятников А.П. — музыкальнай салайааччы, «Надежда Якутии» бэлиэ хаһаайына, республикатааҕы «Я-педагог» конкурс «Творчество» номинация (2017с.), «Этнопедагогическое образование» республикатааҕы педагогическай дьаарбаҥкаҕа III степеннээх лауреат буолбута уонна компьютер техникатын ылыыга сертификатынан наҕараадаламмыта; Копылов М.С. — физкультураҕа инструктор, республикатааҕы «Я-педагог» конкурс «Саҥаны киллэрии» номинация (2019с.); Жирков Афанасий Гаврильевич, физкультураҕа инструктор, республикатааҕы «Я-педагог» (2016г.), «Аныгы социокультурнай усулуобуйаҕа быыстала суох физкультурнай үөрэхтээһин» НПК (2014г.), «Тыа оскуолата-2015» республикатааҕы педагогическай дьаарбаҥкаҕа «Гражданскай-патриотическай иитии» номинацияҕа I степеннээх диплом уонна Гуляев Дмитрий Дмитриевич — английскай тылы үөрэтиигэ эбии үөрэхтээһин педагога, улуустааҕы түһүмэх кыайыылааҕа, республикатааҕы «Я педагог- 2020» конкурс кыттыылаахтара.
Инновационнай үлэ чэрчитинэн Ложкина Ольга Алексеевна бырайыагынан «Мохсоҕол» улуустааҕы байыаннай-спортивнай оонньуу бигэтик атаҕар турбута. «Мохсоҕол» оонньуу уолаттарга байыаннай-спортивнай оонньууларга, күрэхтэһиилэргэ, диссипилиинэҕэ, кыайыыга дьулуурдаах, тулуурдаах буолууга бастакы саҕалааһын буолара саарбаҕа суох. 2013 сыллаахха республикатааҕы педагог эр дьон форума Чурапчы улууһугар ыытыллыбытыгар, «Мохсоҕол» улуустааҕы байыаннай-спортивнай оонньууну илэ көрөн, сэҥээрэн, Жирков А.Г. үлэтин уопутун сырдатан, маастар-кылаас ыытан биир идэлээхтэрин хайҕабылын ылбыта, Ил Түмэн спортка уонна физическай культураҕа Грамотатын туппута.
«Кэскил» уһуйаан аатын араас таһымнаах күрэхтэргэ, фестивалларга үрдүк сыанаттан элбэхтэ ааттаппыт хореграф педагогунан Адамова Изабелла Аркадьевна буолар. Кини 15 сыл устата «Үрүмэччи» үҥкүү ансамблын салайан, үгүс көлүөнэ оҕолору кэрэ эйгэтигэр сыһыаран, төрөппүттэр махталларын ылыан ылбыта. «Үрүмэччи» үҥкүүһүттэрэ тиһигин быспакка араас таһымнаах күрэхтэргэ, фестивалларга кыттан сылтан сыл аайы үҥкүүнү толорор таһымнара үрдээн, ситиһиилэрэ үксээн испитэ. «Үрүмэччи» иитиллээччилэрин сыралаах үлэлэрэ бэйэтин түмүктэрин көрдөрбүтэ. Ол курдук, сыл ахсын оҕолор норуоттар икки ардыларынааҕы «Страна Магнолий», «Планета искусств», «Магия танца», «Рожденственские звезды» курдук үрдүк таһымнаах фестиваль-күрэхтэргэ Россия араас куораттарыгар тиийэн ситиһиилээхтик кыттыбыттара. Салайааччы Изабелла Адамова «Кэскил» дьоҕурдаах үлэһит ыччаттарын бэлиэтии көрөн, түмэн тардан араас үҥкүүлэри туруоран, нэһилиэк, улуус иһигэр ыытыллар үгүс тэрээһиннэргэ кыттан дьон-сэргэ сэҥээриитин ылаллара, ону таһынан региональнай, республиканскай таһымнаах үҥкүү күрэхтэригэр кыттан лауреат, дипломан үрдүк аатын сүкпүттэрэ.5 сыл буола-буола «Айылгы» норуот айымньытын дьиэтигэр Аан дойдутааҕы үҥкүү күнүгэр даҕатан, улуустааҕы «Үрүмэччи үҥкүүтэ» авторскай үҥкүү бырааһынньыга тэриллэрэ үгэскэ кубулуйбута.
«Кэскил» уһуйаан педагогтарын Захарова З.Н., Пестерева А.Ю., Жирков А.Г., Макарова П.Е., Алексеева В.М., Манасытова М.П. уо.д.а. үлэлэрин баай опыта «Олоҥхо ыһыаҕа: үйэтитии, түмүктэр, соруктар» республикатааҕы НПК; «Непрерывное физкультурное образование в современных социокультурных условиях» Бүтүн Россиятааҕы НПК; «Современные проблемы физической культуры, спорта и молодежи» эдэр учуонайдар илин эҥэрдээҕи НПК; «Этнос. Образование. Личность» Бүтүн Россиятааҕы НПК кыттыыларын түмүгүнэн матырыйааллара хомуурунньуктарга бэчээттэнэн тахсыбыта. Бүтүн Россиятааҕы «Первое сентября», «Дошкольное воспитание», «Сайдам саас» научно-методическай сурунаалларга, «Образовательный кластер «Тиһик», «Педагоги Якутии» республикатааҕы электроннай информационный таһаарыы диэн хомуурунньукка уопуттарын үллэстибит матырыйааллара тахсыталаабыттара.
Уһуйаан педагогтара бэйэлэрэ айбыт (авторскай) методикаларын, технологияларын үлэлэригэр көхтөөхтүк туһаналлар. Ол курдук, инновационнай үлэ чэрчитинэн оҕолору үгэс буолбут төрүт культураҕа олоҕуран бэйэлэрин уһуйааҥҥа күннээҕи дьайымалларын тэринэллэрин технологиятыгартахсыбыттара. Былыргы төрүт искусство нөҥүө оҕолор айымньылаах дьоҕурдарын сайыннарарга, педагогтар бэйэлэрин методикаларын оҥордулар: «Туой» эйгэҕэ Дьячковскай Н.С. сахалыы төрүт дьарыгынан туойтан, пластилинтан, туустаах тиэстэттэн, гипсэттэн мэһийиини киллэрбитэ. «Сиэл сүүмэҕэ» эйгэҕэ Пестерева Альбина Юрьевна сылгы сиэлинэнүлэҕэ оҕолору уһуйар. Кондратьева Матрена Прокопьевна оҕолору «Туос оһуора» эйгэҕэ туостан, тирии, сарыы лоскуйдарыттан, түүлээхтэн тигиини, о.д.а.; оттон кыргыттарга Сысолятина Оксана Иннокентьевна «Симэх» эйгэҕэ тириинэн, таҥаһынан, оҕуруоттан киэргэллэри, куукула киэргэллэрин о.д.а. оҥороллор. 2016 сыллаахха өр сыллаах үлэ сиһилии ойууланан «Взаимообогащающее развитие ребенка и педагога в центрах самовыражения «эйгэ» диэн методическай пособие бэчээттэнэн күн сирин көрбүтэ.
Сэбиэдиссэй Григорьева А.А. Чурапчы улууһун делегациятын састаабыгар киирсэн С.А.Новгородов туһунан киинэ презентациятыгар Москва-Санкт-Петербург куораттарга сылдьан кэлбитэ (2018г.), Татарстан республикатыгар образовательнай тур чэрчитинэн үлэ уопутун тарҕатан кэлбитэ (2019г.).
Уһуйаан үөрэх эйгэтин тэрилтэлэрин өйүүр араас тэрилтэлэри кытта социальнай партнердары кытта бииргэ үлэлээһин ыкса сибээстэрэ олохтоммуттара. Ол курдук, С.А. Новгородов аатынан Чурапчытааҕы орто оскуола (оччотооҕуга директор Н.В. Уарова) байыаннай-патриотическай иитиигэ, «Мохсоҕол» улуустааҕы байыаннай-спортивнай оонньуулары ыытыыга, А.П.Гоголев аатынанискусство оскуолата (директор А.И. Сивцева) уонна «Үөрүү» оҕо айымньытын киинэ (оччотооҕуга директор И.П. Уаров) художественнай-эстетическэй хайысхаҕа иитиигэ, оҕолорго аналлаах музыкальнай спектакльлары, үҥкүүлэри уонна айар быыстапкалары, Чурапчы улуустааҕы киин библиотека (оччотооҕуга директор В.А. Платонова), педагогтары кытта араас холбоһуктаах дьаһаллары ыытарга анаан, иитиллээччилэргэ, төрөппүттэргэ маастар-кылаастар, лекциялар, практикумнар, конкурстар о.д.а. дьаһалларга күүс-көмө, хардарыта сүбэ-ама буоларга бииргэ үлэлэһэбит.
Уһуйаан төрөппүттэригэр анаан араас түмсүүлэр тэриллибиттэрэ. Ол курдук, «Сиэн биһигэ» эбэлэргэ, эһэлэргэ, «Күбэйэ» ийэлэргэ, «Эркин» аҕаларга түмсүүлэр араас өрүттээх үлэлэри ыытан, тэрийэн кэллилэр. Үгүс сыллар усталарыгар «Чурапчы» ТХПК (оччотооҕуга директор Аржаков Н.А.) кытта ыкса сибээһи олохтообуттара.
Уһуйаан коллектива ТОС, нэһилиэк, улуус араас тэрээһиннэригэр көхтөөхтүк кыттар. Профсоюз лидердэрэ Константинова Тамара Григорьевна, Пестерева АльбинаЮрьевна шефтэһэр тэрилтэлэрин кытта бииргэ үлэлээһини салгыы ыытар, уус-уран самодеятельность фестивалларыгар көхтөөхтүк кытталлар. Кыра нэһилиэктэртэн Чакыр нэһилиэгин кытта шефтэһэн кэллилэр: оҕо площадкатын саҥардыыга, нэһилиэк ыһыаҕын ыытыыга, муҥхалааһыҥҥа көхтөөх кыттыыны ылаллар. 2017 сыллаахха Чурапчы улууһа (оройуона) Саха сиригэр норуот үөрэхтээһинин Профсоюһа тэриллибитэ 100 сылыгар «Профсоюз – үлэ үөһүгэр» ахтыылар хомуурунньуктарыгар иннинээҕи сыллар профсоюзтарын председателлэрэ Капитонова И.С., Константинова Т.Г. ахтыылара киирбитэ.
2020 сыл балаҕан ыйыттан күн бүгүҥҥэ диэри «Кэскил» уһуйааны салайан кэллэ сэбиэдиссэй Федорова Надежда Егоровна. Надежда Егоровна салайан олорор кэмигэр «Чурапчы улууһа (оройуона)» МТ баһылыгын алтынньы 20 күнүнээҕи 200 №-дээх дьаһалыгар олоҕуран алтынньы ый 2020 сылтан тохсунньу ый 2021 сылга икки аадырыһынан үлэлии олорор икки уһуйааны холбооһун үлэтэ саҕаламмыта. «Молодежнай» түөлбэҕэ турар «Солнышко» уһуйааны кытта холбоһон биир «Кэскил» уһуйаан буолбуттара. Ол түмүгэр, 11 чаастаах, 5 үлэ күннээх, барыта сэттэ, ол иһигэр, 1 доруобуйаны бөҕөргөтөр, 1 уопсай сайыннарар, 5 комбинированнай бөлөхтөөх уһуйаан буолбута. Эрдэ «Солнышко» уһуйаан сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит Фёдорова Мария Андреевна иитэр-үөрэтэр үлэҕэ сэбиэдиссэйи солбуйааччынан анаммыта.
2021 сылтан 7 хайысханан үлэлиир федеральнай Иитии рабочай программата оҥоһуллан бигэргэммитэ, үөрэх-иитии ситимигэр бигэтик киирбитэ. «Кэскил» уһуйаан саҥаны киллэриигэ 2002 сылтан уол оҕону иитиигэ утумнаахтык ылсыбыт үлэтин түмүгэр «Ыллык» уол оҕо эйгэтэ тэриллэн, «Чурапчы 9 томторо» бырайыакка салҕанан, оҕону төрөөбүт төрүт буоругар сыһыаран, патриотическай тыынна иитиигэ бастакы олук ууруллубута. Өр сылларга бу эйгэни иилээн-саҕалаан илдьэ кэлбит иитээччибит Макарова Пелагея Егоровна буолар. Мунньуллубут баай опыт араас таһымнаах дьаһалларга тарҕатыыга тахсан киэҥ сэҥээриини ылбыта. Ол курдук, педагогтар Макарова П.Е., Сысолятина О.И., Алексеева В.М., Гуляева С.В., Павлова-Толбонова В.Г., Харитонова Н.М. Чурапчытааҕы физическай культура уонна спорт институтун анал ыҥырыытынан студеннарга, салгыы республикатааҕы «Дошкольное образование: традиции и новые ориентиры» форумҥа, улуустааҕы араас быыстапкаларга, көрүүлэргэ уһуйаан саастаах оҕону патриотическай тыынна иитиигэ үлэлэрин кэпсээн, иһитиннэрэн-көрдөрөн сэҥээриини ылбыттара. 2024 сылга улуустааҕы «Лучший игромастер» педагогтар ортолоругар күрэххэ «Актуальная идея» номинация кыайыылааҕын аатын ылбыта. 2023 сыллаахха Чурапчыга буолбут «Тыа сирин оскуолата» педагогическая дьаарбаҥкаҕа патриотическай иитиигэ бырайыагынан кыттан Чурапчы улууһун баһылыгын Гранын ылбыттара.
2021 сылтан «Растем в России» федеральнай бырайыак чэрчитинэн республикатааҕы «Растем в Якутии» уһуйаан саастаах оҕолору лонгитюднай чинчийии бырайыагын олоххо киллэриигэ психологтар Пестерева А.Ю., Гурьева В.А., мед сестра Коркина А.Н. үлэлэһэ сылдьаллар.
Чурапчы улууһун үөрэҕин салалтатын сайтыгар улуус үөрэхтээһинин систиэмэтигэрүүнэр көлүөнэни иитиигэ-үөрэтиигэ сүнкэн кылааттарын киллэрбит, араас таһымнаах күрэхтэргэ ситиһиилээхтик кыттыбыт педагогтар Бочуот дуоскатыгар 2020 сыллаахха – иитээччи Кухаренко (Нектегаева) Наталья Кононовна, 2022 сыллаахха – педагог-психолог Пестерева Альбина Юрьевна, 2023 сыллаахха – иитээччи Константинова Тамара Григорьевна тахсыбыттара.
Саха АССР тэриллибитэ 100 сылыгар Чурапчы улууһун оскуола иннинээҕи үөрэх тэрилтэлэрин педагогтарын бастыҥ үлэлэрэ «Народное образование Якутии» үһүс нүөмэригэр киирбитигэр, Кондратьева М.П., Гуляев Д.Д., Копылов М.С., Жирков А.Г., Дьячковская Г.Н., Шарина А.А. ыстатыйалара тарҕаммыта.
2023 сылга Федеральнай государственнай үөрэх стандартыгар сөп түбэһэр үөрэхтээһин федеральнай программата оҥоһуллан олоххо киириитигэр киэн туттар идэлэрин толору баһылаабыт баай уопуттаах Константинова Т.Г., Сысолятина О.И., Маркова М.Е., Кондратьева М.П., Макарова П.Е., Захарова В.Д., Пестерева А.Ю., Кухаренко Н.К., Манасытова М.П., Массаева П.В. курдук иитээччилэрдээх буоламмыт эдэрдэргэ методика өттүнэн уһуйааччы сабыдыала улахан көдьүүстээх буолбута. Эдэр педагогтар сыллата араас таһымнаах тэрээһиннэргэ кыттыыны ылаллар, саҥа ситиһиилэнэн иһэллэрэ үөрдэр.
Чурапчы улууһун үөрэҕин салалтатын сайтыгар педагогтар бастыҥ уопуттарын тарҕатарга сыллата тахсар «Золотые занятия» электроннай таһаарыыга Дьячковскай Н.С., Нектегаева Н.К., Слепцова Н.И., Кондратьева М.П., Маркова М.Е., Константинова Т.Г., Сысолятина О.И., Гуляев Д.Д., Адамова И.А., Макарова П.Е., Манасытова М.П., Трофимова В.П., Массаева П.В., Попова Т.Н., Алексеева В.М., Харитонова Н.М. дьарыктарын кэниспиэктэрэ тахсыбыта. Ити саайка 2022 сыллаахха «Педагоги дошкольного образования Чурапчинского улуса» электроннай таһаарыыга Чурапчы улууһун эбии үөрэхтээһин педагогтарын сырдатыыга Захарова З.Н., Дьячковская Г.Н., Пестерева А.Ю., Адамова И.А., Артемьева С.В., Дьячковскай Н.С., Сыромятников А.П. үлэлэрин-хамнастарын киллэттэрбиппит. 2021 сыллаахха араас кэмнэргэ өр сыллаах үлэлэрин иһин «Тепло сердец будущему поколению» электроннай таһаарыыга көмө персоналлар Максимова Е.П., Капитонова И.С., Олесова Н.С., Потапова М.А., Охлопкова З.Г., Кириллина С.С., Григорьев Н.И., Попова Р.С. туһунан киирбитэ.
2023 сыл күһүнүттэн сүрүннүүр иитээччинэн эдэр педагог, логопед идэлээх Павлова-Толбонова Вера Гаврильевна ананан иитэр-үөрэтэр үлэни сүрүннүүр улахан эппиэтинэһи сүкпүтэ.2023 сыллаахха Павлова-Толбонова В.Г. салайыытынан «Кэскил» уһуйаан педагогтара «Формирование предпосылок учебной деятельности в условиях ФОП ДО» диэн тиэмэҕэ улуустааҕы семинар ыыппыта. Онно бэйэлэрин баай уопуттарын туһунан кэпсээбиттэрэ. Константинова Т.Г. «Тыл 9 түһүлгэтэ», Кондратьева М.П. «Финансовая грамотность», Массаева П.В. «4-5 саастаах саха оҕолорунграмотаҕа үөрэтиигэ Т.А.Скрябина «Дорҕоон үөрэҕэ» методикатын туһаныы», Попова Т.Н. «Оҕо ситимнээх саҥатын сайыннарыыга Виммбельбух технологиятын киллэрии» биир идэлээхтэригэр үлэлэрин сырдаппыттара.
2024 сыллаахха оскуола иннинээҕи үөрэх тэрилтэлэрин педагогтарын хамаандаларын икки ардыгар улуустааҕы методическай турнирга «СЭГЭТ» холбоһуктаах хамаандаҕа «Кэскилтэн» Захарова В.Д., Попова И.В. кыттыыны ылан, II истиэпэннээх лауреат буолары ситиспиттэрэ. Улуустааҕы дистанционнай «Бастыҥ спортивнай дьаһал» хаартысканан күрэххэ уһуйааммыт «Авторские идеи» номинация ылбыта.
2023-2024 үөрэх сылыгар икки аадырыһынан үлэлии олорор уһуйаан «Строим и играем» федеральнай бырайыак инновационнай площадката буолан, үлэтин саҥа кэрдиис түһүмэҕэр үктэннэ. Манна эдэр иитээччилэр Алексеева В.М., Захарова В.Д., Гоголева В.Р., Егорова М.Ль. олоххо киллэриигэ тэтимнээхтик ылсаннар үлэлии сылдьаллар. 2024 сылтан «Бережливая технология» федеральнай бырайыакка ылсан, бары бөлөхтөр айымньылаахтык үлэлии, айа-тута сылдьаллар.
Уһуйаан үлэтин биир сүрүн хайысхатынан педагогтар өр сыллаах үлэлэрин түмэн бэчээккэ таһаарыы буолар. 2023 сыллаахха «Мохсоҕол» байыаннай-спортивнай оонньуубут XV төгүлүн ыытыллар бэлиэ күнүгэр даҕатан үбүлүөйдээх кинигэ-альбом таһааттарбыппыт. Иитэр-үөрэтэр үлэбит биир сүрүн ис хоһооно оҕону эт-хаан өттүнэн чэбдигирдии, чөл доруобуйалаах, кэскиллээх киһи буоларыгар болҕомто ууруу буолар. 2023 сыллаахха «Сүрү күүһүрдүү» (ааптардар Дьячковская Г.Н., Шарина А.А.) диэн иитээччигэ көмө босуобуйа бэчээттэнэн тахсан тарҕаммыта. Бу сарсыардаанны гимнастика оннугар киллэриллибит сүрү күүһүрдүү комплекстара Чурапчытааҕы физическай культура уонна спорт института иилиир-саҕалыыр республиканскай статустаах «Ой-бото» бырайыак чэрчитинэн киэҥ араҥаҕа тахсыбыта. Константинова Т.Г. «Ньээм-ньээм» кыра саастаах оҕолорго хоһоон хомуурунньуга, «Оҕону кэтээн көрүү күннүгэ» Пестерева А.Ю. «Понимание ребенка – залог успеха воспитания», «Оҕо болҕомтотун хайдах сайыннарабыт?» методическай хомуурунньуктары, Павлова-Толбонова В.Г., Маркова М.Е., Харитонова Н.М. «Айылҕаны кэтээн көрүү күннүгэ» оҕону айылҕаны кытта алтыһыннарыыга күн-дьыл хаамыытынан кэтээн көрүү халандаара (фенологическай) бэчээттэнэн күн сирин көрбүттэрэ.
2024 сыллаахха «Чурапчы улууһун учууталлара» сиэрийэтигэр«Лидерство и наставничество: связь поколений» диэн оскуола иннинээҕи үөрэх тэрилтэлэрин салайааччыларын, идэлэрин толору баһылаан, бэйэлэрэ туһунан суоллаах-иистээх, уопсастыбаннай үлэттэн туора турбат, нэһилиэк уонна улуус үлэлэригэр дьону көҕүлээччи, инникигэ сирдээччи дьоммутун сырдатан таһаарбыт саҥа кинигэлэригэр «Кэскил» уһуйааҥҥа араас сылларга таһаарыылаахтык үлэлээбит сэбиэдиссэйдэрин Новгородова Анна Ванифатьевна, Григорьева Анастасия Афанасьевна, Федорова Мария Андреевна туһунан ыстатыйалары киллэрэн үйэтиппиппит.
2024 сыл күһүнүттэн иитээччи идэлээх Гоголева Ольга Иннокентьевна иитэр-үөрэтэр үлэни сүрүннүүр иитээччи буолан ананан үлэтин саҕалаата. Сыллата ыытыллар «Сыл бастыҥ иитээччитэ-2024» улуустааҕы күрэххэ эдэр, кэскиллээх иитээччибит Егорова Мария Львовна ситиһиилээхтик кыттан «Перспектива» номинация кыайыылааҕа буолбута кэрэхсэбиллээх, уһуйаанын 55 сыллаах үбүлүөйүн көрсө ордук суолталаах буолла.
Уһуйаан педагогтарын идэлэрин таһымын үрдэтии үлэбит биир сүрүн хайысхата буолар. Ол курдук, 2022, 2023 сылларга Россия атын регионнарыгар уопут атастаһа, идэлэрин таһымын үрдэтэ Казань куоракка Шарина А.А., Санкт-Петербург куоракка Пестерева А.Ю.
Төрөппүттэри кытта үлэҕэ Чурапчы улууһун үөрэҕин салалтатын сайтыгар тахсыбыт 2021 сыллаахха «Мин дьиэ кэргэним оҕону иитиигэ үгэстэрэ», 2022 сыллаахха «Ийэҕэ махтал», 2023 сыллаахха «Холобур туттар дьоммут» электроннай кинигэлэргэ төрөппүттэрбит олус көхтөөхтүк кыттаннар ыстатыйалара киирбитэ. 2024 сылга Россияҕа «Дьиэ кэргэн», Саха республикатыгар «Оҕо саас», улууска «Ыал саргыта» сылларын чэрчитинэн «Кэскил» уһуйаан электроннай дуоската сайтка ыйаммыта. Бастакынан бу дуоскаҕа хаһыс да оҕолорун бу эрэ уһуйааны талан биэрбит дьиэ кэргэттэрбитин киирбиттэрэ, ол курдук А.М., М.М. Степановтар, М.А., П.Е.Гуляевтар, С.И., Н.А.Попова, Н.Д.Андреева, И.И.Дорогуновтар, М.Д., К.А. Ильиннар. Чурапчы улууһугар сыллата бастыҥ ийэҕэ ананар Прасковья Ильинична Борисова анал бириэмийэтин быйыл «Кэскил» уһуйаан 5 оҕолоох төрөппүтэ Сахалена Валерьевна Барашкова ылбыта. Бу анал бириэмийэ биһиги бэтэрээммит Прасковья Ильинична Борисова 8 оҕотун үлэлээн ииппит «Кэскил» уһуйаанын 55 сыллаах үбүлүөйүн көрсө төрөппүппүтүгэр туттарыллыбыта ордук суолталаах буолла диэн бэлиэтиибит.
Икки аадырыһынан үлэлии олорор улахан кэллэктииби 2022-2024 сылларга биир тарбахха баттанар иитээччибит, инники эрэлбит Кухаренко Наталья Кононовна тахсыылаахтык, саталлаахтык дьону түмэн салайан үлэлэтэн кэлбитэ. Шефтээх тэрилтэлэрбитин кытта түргэнник уопсай тылы булан, биир санааҕа кэлэн үлэлэспитэ. 2024 сылтан профсоюз саҥа бэрэссэдээтэлинэн Захарова Виктория Дмитриевна талыллан күүскэ ылсан үлэлэһэ сылдьар. Бу сылга саҥа «Феерия танца» диэн нэһилиэк иһинэн үҥкүү күрэҕэр III үрдэллээх ааты ылан кыайыы үөрүүтүн биллибит.
Уһуйаан материальнй-техническай базата бэйэ күүһүнэн, улуус өйөбүлүнэн икки аадырыһынан сыллата эрэмиэн араас көрүҥнэрэ былаан быһыытынан ыытыллан кэллэ. Ол курдук, «Доступная среда» тэриллэр туруоруллуулара, благоустройство тупсарыллыытыгар саҥардан биэриигэ, ис-тас уотунан сырдатыыга, куухуна муостатын сылытыыга, корпустар эрэмиэннэрэ ыытыллыбыта.
Күн бүгүн үбүлүөйдээх күнү көрсө таһаарыылаахтык, үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьар коллектив тутаах үлэһиттэрэ, сэбиэдиссэйи хаһаайыстыбаннай чааска солбуйааччылар Охлопкова Зинаида Гаврильевна, Кривошапкина Марианна Афанасьевна, медицинскэй үлэһит Коркина Анна Николаевна, гигиена инструктора Трофимова Венера Петровна, оҕолорбутугар минньигэс ас астааччы повардарбыт Игнатьева Эльза Семеновна, Гуляева Валерия Валентиновна, Дьячковская Александра Семеновна, Моттуева Варвара Егоровна, өр сыл бэриниилээхтик үлэлээбит иитээччи көмөлөһөөччүлэрэ Попова Розалия Семеновна, Степанова Елена Семеновна, Дьяконова Айталина Викторовна, Трофимова Венера Петровна, Гуляева Нюргуяна Петровна, харабыллар Ефремов Филипп Николаевич, Семенов Егор Егорович, Христофоров Иван Сидорович, Егоров Алексей Викторович уо.д.а.
Үлэһит быһыытынан уһаарыллан-хатарыллан тахсар кыһабыт «Кэскилбит» 55 сыллаах үбүлүөйүн көрсө бары бэтэрээн үлэһиттэрбитин, бүтүн кэллэктииби, убаастабыллаах төрөппүттэрбитин, кырачаан иитиллээччилэрбитин истиҥник эҕэрдэлиибит! Төрөөбүт Чурапчыбыт кэнчээри ыччатын иитэр-үөрэтэр түбүктээх үлэбит үтүө түмүктээх, кыайыылаах-хотуулаах буоллун, дьиэ кэргэҥҥитигэр нус-хас олоҕу, чэгиэн-чэбдик доруобуйаны, дьолу-соргуну баҕарабыт!
Федорова Надежда Егоровна, 2020 сылтан «Кэскил» уһуйаан сэбиэдиссэйэ, Шарина Анна Афанасьевна, тьютор, 2002 сылтан 2023 сылга диэри сүрүннүүр иитээччи
Бэлэмнээтэ Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ