Чурапчы нэһилиэгин биир кырдьаҕас, устуоруйа суолталаах “Мурун Тыымпыйа” түөлбэтигэр үөрүүлээх түгэн тосхойдо. Олохтоохтор үгүс сылларга ыра оҥостубут, элбэхтэ туруорсубут баҕа санаалара олоххо киирэригэр маҥнайгы олук уурулунна.
Уһуйаан кэтэһиилээх тутуутун үлэтэ этэҥҥэ саҕаланарыгар, тутааччылар суоллара арылларыгар, аал уоту аһатан, Үөһэ Айыылартан ааттаһар сиэри-туому улууспут, нэһилиэкпит убаастанар киһитэ Семен Морфунов алгыс тылын амалыйда.
“Кыталык” оҕону сайыннарар киин-уһуйаан саҥа таас дьиэтин бастакы сыбаайатын түһэрии үөрүүлээх чааһыгар “Чурапчы улууһа” МО баһылыга Степан Саргыдаев, улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Яков Оконешников, “Чурапчы нэһилиэгэ” тыа сирин түөлбэтин баһылыга Владимир Сивцев, тутуу генеральнай бэдэрээччигэ Егор Анемподистов, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, “Кыталык” уһуйаан сэбиэдиссэйэ Варвара Пудова кыттыыны ыллылар.
“Биһиги бу дьол уйатын, биһиги ыччаттарбыт, биһиги инники кэскиллэрбит кинилэр үөрэнэн, иитиллэн дойдуларыгар бэриниилээх буолалларыгар олус диэн үчүгэйкээн дьиэ тутуллан киириэ диэн бүк эрэнэбит. Сэмэн Сэмиэнэбис эппит алгыһын баһа сыаланнын, чахчы бу үлэбит тэтимнээхтик баран, тутааччыларбыт туох баар өйдөрүн-санааларын, ис сүрэхтэрин сылааһын ууран тураннар уһуйаан тутуллуутугар туох баар кыаххытын биэриҥ диэн алгыс тылбытын тиэрдэбит. Тутааччы уолаттар бары бэйэбит Чурапчыбыт ыччаттара буолаллар, үлэни-хамнаһы ыыппыттара ыраатта. Дьэ онон бары түмүстэхпитинэ бу улахан тутуу, ханна барыаҕай, кыаттарыаҕа”, — диэн Степан Анатольевич бэйэтин тылыгар эттэ.
“Бу 1988 сыллаахха биһиги Мурун Тыымпыйа түөлбэбитин төрүттээбит, промкэмбинээппит инникини өтө көрөр салайааччыта Андрей Павлович Листиков көҕүлээһининэн 50 миэстэлээх оҕо сааппытыгар 35 сыл устата түөлбэбит оҕолоругар дьоллоох түгэннэри бэлэхтээн үлэлээн кэллибит. Бүгүҥҥү долгутуулаах түгэҥҥэ махтал тыллары аныахпытын баҕарабыт Степан Анатольевичка, Владимир Дмитриевичка, кинилэр биһиги баҕа санаабытын өйөөннөр, туруорсууларын бу тутуубут саҕаланна. Онон эһиил баччаларга, туох даҕаны харгыһа суох түмүктэнэн, манна саҥа дьиэҕэ киирэри мустан, үөрэ-көтө турар түгэммит түргэнник тосхойоругар баҕарыаҕыҥ!” – диэн Варвара Петровна үөрүүтүн үллэһиннэ.
ЫСПЫРААПКА
Чурапчы сэлиэнньэтин “Кыталык” оҕону сайыннара киин-уһуйаан, Чурапчытааҕы маһы таҥастыыр кэмбинээт дириэктэрэ Андрей Листиков көҕүлээһининэн, маастар Иван Иустинов салалтатынан, үлэһиттэр күүстэринэн тутуллан 1988 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ.
1995 сыллаахха сэбиэдиссэй Варвара Пудова “Кыталык” оскуола-саады о.э. уһуйааны тэҥэ алын сүһүөх кылаастары төрүттээн түөлбэҕэ оскуола арыллыытын түстээбитэ.
2002 сыллааххтан оскуола-саадтан тосхоллоро торумнанан, “Кыталык” оҕону сайыннарар киин-уһуйаан уонна Иван Павлов аатынан Чурапчы орто оскуолата аныгы олох сайдыытыгар, төрөппүт, уопсастыбаннас ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэр ситимнээх үлэни ыыталлар.
Билиҥҥи туругунан уһуйаан 70 иитиллээччилээх, 12 педагог иитэр-сайыннарар үлэни ыытыллар. Кинилэр истэригэр икки педагог Арассыыйа үөрэхтээһинин эйгэтин Бочуоттаах үлэһитэ, биэс педагог СӨ үөрэҕириитин туйгуна, биир педагог Саха сирин методиһа, икки педагог “Оҕо сааска бэриниитин иһин” үрдүк ааттаахтар.
Педагогическай кэлэктиип 1997 сыллаахтан күн бүгүҥҥээҥигэ диэри инновационнай бырайыактарга үлэлэһэн улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи, бэдэрээлинэй инновационнай былаһааккалар ааттарын ылан иитэр-сайыннарар үлэни үрдүк таһымҥа таһаарарга үлэлэһэр.
Айымньылаах үлэлээх кэлэктиип үлэтэ үгүс үтҕүө түмүктэрдээх. Ол курдук, араас сылларга Бүтүн Арассыыйатааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи “Арассыыйа бастыҥ уһуйаана”, “Тыа сирин бастыҥ уһуйаана” куонкурустар кыайыылаахтара, улуустааҕы “Улуус бастыҥ уһуйаана” көрүү 4 төгүллээх, I-II истиэпэннээх дипломаннара, СӨ Ил Дарханын, “Инники көлүөнэ пуондатын”, “Тыа сирин оскуолата уонна үөрэх маарката” педагогическай дьаарбаҥка гранын хаһаайыннара. Төрөппүтү кытары үлэҕэ, методическай хомуурунньуктарга туһуламмыт араас таһымнаах өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустар дипломаннара.
Хас биирдии оҕо бары өттүнэн сайдыытын туһугар үлэлэһэр педагогтар дьоһун ситиһиилээхтэр. Ол курдук, иитээччи Прасковья Игнатьева VII-с Бүтүн Арассыыйатааҕы 2019 сыллаах “Арассыыйа иитээччитэ” куонкуруска “Бастыҥ иитээччи” номинация лауреата, психолог Прасковья Явловская 2018 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллыбыт “Сыл бастыҥ психолога” куонкуруска 3-с истиэпэнннээх дипломан, иитээччи Мария Лаврова 2022 сыллаахха буолбут өрөспүүбүлүкэтээҕи “Оонньуу бастыҥ маастара” куонкурус кыайыылааҕа.
Кырачаан оҕолор билии-көрүү, тыл-өс, кэрэни өйдүүр дьоҕурдара сайдарыгар утумнаахтык үлэлэһии түмүгэр дуобакка, чинчийэр бырайыактарга, “Үҥкүү”, “Ырыа”, “Уруһуй”, “Фольклор”, “Робототехника” хайысхаларга араас таһымнаах куонкурустарга ситиһиилэрэ туоһулууллар.
Сэмэн Жендринскэй. Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.