Болугур нэһилиэгин ыччаттара үүнэр-сайдар баҕалаахтар

Тохсунньу 21 күнүгэр Болугур нэһилиэгэр улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Мария Кронникова салайааччылаах иккис бөлөх ааспыт сыллааҕы үлэни-хамнаһы олохтоох нэһилиэнньэ иннигэр отчуоттаата. 90-ча киһи кэлэн көхтөөх кыттыыны ыллылар, интэриэһиргиир ыйытыыларын биэрдилэр, этиилэри киллэрдилэр.

Ханна да буоларын курдук, үксүн тыа хаһаайыстыбатыгар, доруобуйа харыстабылыгар, үөрэхтээһиҥҥэ, киин ититиигэ сүүс бырыһыан холбонууга, АЗС, суол оҥоһуллуутугар, аптекаҕа эмп атыылааһыныгар, Чурапчы свалкатыгар, нэһилиэк салалтатын тутулугар киириэхтээх уларыйыыларга, оттуур сиргэ, дизель үлэтигэр уо.д.а. хайысхалаах үгүс боппуруос туран, сөптөөх хоруйу ыллылар.

Мындаҕаайы сирэ-уота Амма улууһун кытары ыксалаһа сытар буолан, Мындаҕаайы-Амма кыраныыссатын чопчулааһын боппуруоһа сытыытык турда. Манна улуустааҕы халбаҥнаабат баайга-дуолга сыһыаннаһыы кэмитиэтин (КУМИ) исписэлииһин хоруйугар олохтоохтор астымматахтарын биллэрдилэр. Амма улууһун дьаһалтатын кытары ыкса үлэлэһии, чуолкайдаһыы, урукку картанан тэҥнээн көрөн сөҥнөһүү суоҕун түмүгэр бу боппуруос хаһыс да сылын күөрэйэр диэн тоһоҕолоотулар.

«Сылын аайы нэһилиэктэр икки ардыларыгар ыытыллар комплекснай спартакиадаҕа бэйэбитигэр олохсуйан олорор ыччаттарбытын кытыннарбакка куораттан, Чурапчыттан ыҥыран аҕалан кытыннараргытын утарабыт»,-диэн хас да киһи санаатын үллэһиннэ. Спартакиада, күрэх балаһыанньатыгар сурулла сылдьарынан ол көҥүллэнэр буолан маннык көстүү үксээбитин бэлиэтээтилэр. «Холобур, култуура өттүгэр сыл аайы ыытыллар фестивальга нэһилиэк бүттүүн биир санаанан бэлэмнэнэбит, бары олус диэн түмсэбит, сомоҕолоһобут, спорка эмиэ оннук ыччаттарбыт биир күүһүнэн бэлэмнэнэллэрэ, кытталлара буоллар төһөлөөх үчүгэй буолуо этэй?!»,-диэн олохтоохтор санааларын иһиттибит. Онон спартакиада балаһыанньатыгар уларытыы киллэрэллэригэр баҕа санааларын тиэртилэр.

Бу мунньахха саала иһигэр тоҕуоруспут дьон ортотугар олус элбэх ыччат баара тута харахха быраҕыллар. Эдэр дьон нэһилиэктэрэ сайдарын туһугар эрчимнээхтик үлэлииргэ-хамсыырга бэлэмнэрин биллэрдилэр. Баһылыктарын солбуйааччыта Петр Ноев: «Биһиэхэ манна эдэр ыччат элбэх. Бары биир санаанан дойдубут туһугар үлэлиир, үрдүккэ-сырдыкка талаһар баҕалаахпыт. Нэһилиэкпит араас хайысханан сайдар кыахтаах диэн көрөбүн. Холобур, сайыҥҥы сылаас күҥҥэ мындаҕаайылыыр суолунан айаннаан иһэн кыччаабыта сүүстэн тахса массыынаны утары көрсөбүт. Дьон бары кэрэ көстүүлээх дойдубутун, Кыыс Амма кытылын сөбүлээн сынньанар. Тоҕо биһиги онтон сиэттэрэн туризм өттүнэн бэйэ дьыалатын арыммаппытый? Социальнай хантыраак ирдэбиллэригэр сорохпут хапсыспат, бизнес-былаан, бырайыак, стартап тиэмэтигэр билбэппит-көрбөппүт үгүс, онон улуус дьаһалтата биһиэхэ бу хайысханан информация биэрэрэ, араас хабааннаах көрсүһүүлэри, мунньахтары ыытара буоллар хамсааһын тахсыа этэ дии саныыбын»,-диэтэ.

Мырыла, Мындаҕаайы оройуон кииниттэн тэйиччи турар бөһүөлэктэр буолалларын быһыытынан, манна уот барара олус диэн уустуктары үөскэтэр. Онон нэһилиэнньэ бу боппуруоһу көтөхтө. Эрдэттэн бу хайысхаҕа үлэ ыытыллыбыт буолан, билигин икки дизель Чурапчыга кэлэн турарын, РЭС үлэһиттэрэ исписэлииһи үөрэтэн, дизели аҕалан турар миэстэтин булларыахтаахтарын Мария Филипповна билиһиннэрдэ: «Соловьевтар бу дизельгэ үлэлиир киһилэрин булан, ирдэнэр докумуонун куоракка ыытан, билигин медицинскэй көрүүнү ааһа сылдьар. Онон кинилэр бу нэдиэлэ бүтүүтэ-кэлэр нэдиэлэҕэ номнуо үлэһиттээх дизеллэнэллэр. Эһиги билиҥҥи соруккут диэн түргэнник РЭС туруорар ирдэбилигэр эппиэттиир үлэһити булуу. Оччоҕо быйыл аҕыйах кэминэн кэтэһиилээх дизель кыамтатын толору туһанар кыахтанаҕыт».

Мындаҕаайытааҕы баһаарынай чаас начаалынньыга Виталий Ефремов: «Биһиги баһаарынай чааспыт олох урукку 1985 сыллаах тутуу. Сирэ ирэн, акылаата тэллэй буолан, аварийнай туруктаах. Онон бэйэбит күүспүтүнэн быйыл сыбаайатын, каркааһын оҥоруохтаахпыт. СИП панель ыларбытыгар Чурапчыттан көмө көрүллэрэ буоллар диэн баҕа санаалаахпыт»,-диэтэ.

«Мындаҕаайы» ТХПК бэрэссэдээтэлэ Прокопий Старостин: «Дьон санаатын эмиэ тиэрдэбин, онон, бастатан туран, Александр Иннокентьевичка көрдөһүү быһыытынан эттэххэ, терапия стационарыгар сытар ыарыһахтар куойкалара үрдүк буолан олороллоругар-туралларыгар ыарырҕаталлар, палаатаҕа бэйэтигэр аһыыр остуол суоҕа эрэйдээх, суунар поддон түөрэккэйэ кутталлаах, ону болҕомтоҕо бука диэн ылаарыҥ. Култуура өттүгэр бэйэбит норуот айымньытын дьиэтин үлэһиттэрэ тэрээһин бөҕө ыыталлар, дьону түмэллэр. Ол эрэн улуус киинигэр баар театрбыт, «Айылгы» норуот айымньытын дьиэтин үлэһиттэрэ, артыыстара нэһилиэктэри кэрийэ сылдьан «выездной» тэрээһиннэри оҥороллоро буоллар, олохтоох нэһилиэнньэ солун туруоруулары, кэнсиэри көрөн астыныа, дуоһуйуо, сэргэхсийиэ этэ. Бэйэм өттүбүттэн «Мындаҕаайы» ТХПК былааннаах үлэтэ бара турар. Биир атахтыыр эбийиэкпит — хотоммут. Турар сириттэн тутулуктаах буолан, иҥнэл-таҥнал түһэр, алдьаныы-кээһэнии тахсар. 2025 сыл кыстыгын туоруурга капитальнай өрөмүөн ирдэнэр. Дефектнэй аактата оҥоһуллубута. Билиҥҥи туругунан 300-чэ төбө турар. Өрөмүөн ыытылыннаҕына бу сыыппара элбиир кыахтаах. Онон өрөмүөн сүнньүнэн сурукпун улуус баһылыгар Степан Анатольевичка бука диэн тиэрдээриҥ. Бу боппуруос кыалыннаҕына салгыы биһи күргүөмнээхтик үлэлииргэ бэлэммит»,-диэн этиилэрин киллэрдэ.

Быйылгы отчуот бырыһыанынан буолбакка чахчыларга, чопчу сыыппараларга олоҕуран оҥоһуллубута үчүгэйин олохтоохтор бэлиэтээтилэр.  Түмүккэ улуус дьаһалтатын үлэтин сөптөөҕүнэн сыаналаатылар.

Наталья Сибирякова, ааптар хаартыската, видеота