Айар аргыс/ Чурапчы айар куттаахтарын хоһоонноро

ТОҔУС СААЛ ТОМТОРДООХ ЧУРАПЧЫ


Тоҕус саал томтордоох Чурапчы
Илинтэн күн тэйэр халлааннаах,
Ырыаҕа ылламмыт Чурапчы
Суугунуу долгуйар чараҥнаах.

Хоһооҥҥо холбоммут Чурапчы
Үөрүүгэ өрөгөй ырыалаах,
Үлэттэн дьолломмут Чурапчы
Инники кирбиигэ кыайыылаах,

Сут-кураан кэмнэрин ааһаҥҥын
Чэчирии сайдаҕын эн бүгүн,
Туохтан да чаҕыйбат Чурапчы
Эн модун күүскүттэн үрдүүгүн!

Күннэтэ киэркэйэн иһэҕин
Тупсаҕай тутуулаах Чурапчы,
Саҥалыы олоҕу иэйэҕин
Сахалыы ил тыыннаах Чурапчы.

Олимпа үрдүгэр тахсаҥҥын
Эн аатыҥ ааттанна Чурапчы,
Өрүүтүн чыпчаалга буолаҥҥын
Аар-саарга аатырдыҥ Чурапчы!

Римма Корякина-ХОТУУНА

 

ЧУРАПЧЫМ

 

(акрохоһоон)

 

Чаҕыл күн таалалыыр

ЧУрапчым күөлүгэр

ЧоРгуйар кэҕэ кыыл

ЧарАҥым кэтэҕэр,

ЧырыПтыыр чыычааҕым

Чобоо Чуор саҥата

Чаҕаан Ыллам ырыа

Чөл кутуМ ырата.

 

Дмитрий Федоров – Оһуохай Уола

 

ЧУРАПЧЫМ ЧУЛУУНАН КИЭН ТУТТАР

Таҥара дьиэтиттэн муостанан
Илиҥҥи томторго туоруурбут,
Урукку балыыһа арчылаан
Бу манна күн сирин көрбүппүт,

Сайаҕас, эйэҕэс эмчиккэ
Сып-сылаас ытыска түһэргэ,
Бу сиргэ түөрэхпит түстэнэр
Бастакы биһикпит буоллаҕа.

Чурапчым тураҥнаах буорунан
Илинтэн арҕаанан тиэлийэн,
Тилэри сүүрэлээн, көрүлээн,
Турдахпыт борбуйу көтөҕөн.

Үлэни уруйдуур дьоро күн
Былааҕы күөрэччи көтөҕөн,
Тоҕустуур томтортон кэккэлээн,
Ырыанан ньиргитэн түмсэрбит.

Оскуола чугдаархай томторо
Оҕо саас үөрэҕин саҕалыыр,
Сайдарга эрэллээх ыччаты
Үйэ саас чиҥ билии кынаттыыр.

Чурапчым чулуунан киэн туттар
Бастыҥы холобур оҥостор,
Дьулуурдаах ыччата суол салгыыр,
Дьулусхан сайдыыны баһылыыр.

Анна Барашкова –Айылҕаана.

 

СУУГУНУУР ЧУРАПЧЫМ

Суугунуур Чурапчым чараҥа
Сипсийэн тугу кэпсиигин?
Эн сиккиэргэр истэбин
Эдэрдэр сэмэй
Тапталларын тойугун.
Дьиэ кэргэн дьолун
Күөх суугунун туойар.
Ийэ-аҕа үөрүүтүн,
Оҕо-аймах күлүүтүн
Чурапчым чараҥа
Суугунуу туойар.
Спорт туоната
Сүүрүк, быһый
Тустуук, өркөн өй
Үүнэр-сайдар
Чурапчым томторугар.
Ыччаппыт ырыата,
Ыра санаа туолуута,
Ыраас, чэбдик үөрүүтэ
Иһиллэр чараҥым
Күөх суугунугар.

Евдокия Катакова-Чэлгийэ

 

МИН ЧУРАПЧЫМ

Сахалыы куттаах мин түөлбэм,
Дойдум сирэ – Чурапчым,
Тоҕус үйэ тухары
Тоҕойдорго эн туойууй!

Удьуор, утум салҕааҥҥыт,
Кэрэ кэскил тэнитиҥ!
Кэрэхсэнэ, кэпсии туруҥ,
Үйэтитэ, үөрдэ туруҥ!

Үгүс үтүө номохторго,

Үйэтийэ, ааккыт киирдин!
Ыччат дьонуҥ, ону сэргээн,
Уос номоҕор туойуохтун!

Наталья Сергеева –Аана Кыыһа
 

ЧУРАПЧЫБАР

Чучунаахтыыр хонуулаахпын,
Моонньоҕоннуур куруҥнаахпын,
Доҕор-атас дьонноохпун,
Хонук аайы дьоллоохпун
Чулуу-мааны дойдубар –
Чурапчыбар, Чурапчыбар!

Чуҥкуйабын тэйэн сылдьан,
Чугаһыыбын үөйэн-ахтан
Күннүүн көрсөр чараҥнарбар,
Ыйы маныыр сыһыыларбар
Чулуу-мааны дойдубар –
Чурапчыбар, Чурапчыбар!

Санаабытым – чэчик буоллар,
Саҥарбытым — ырыа буоллар,
Дьолго сирдиир ыллыктарга,
Сарсыҥҥылыыр хонуктарга
Чулуу-мааны дойдубар –
Чурапчыбар, Чурапчыбар!

Вячеслав Хон

 

ЧУРАПЧЫБЫН ӨРҮҮ ТУОЙУОҔУМ

Арылыйа сыдьаайар аламай күннээх
Чурапчым
Хатыҥнаах Чараҥнаах субу олохпор
аргыһым
Кытыаста кыыһар кыһыл былаахтаах
Маарыкчааным
Киэн туттар улууспар төрөөбүт күҥҥэр
айхалым!

Аатыран ырыаҕа ылланар  Кыыс Амма
өрүстээх
Чурапчынан тыргылла устар Куохара
үрэхтээх
Көмүс хатырыктааҕынан дэлэй үтүө
күөллэрдээх,
Тоҕус томторун ситимниир кэрэчээн
көстүүлээх

Үүнэ-сайда тур, өрөгөй кыайыылаах
дойдум!
Күүстээх ыччаттаах спорт туоната
улууһум!
Чурапчыбынан үйэлэргэ киэн тутта
туруоҕум,
Кэлэр көлүөнэҕэ хоһуйан кэскилгин
туойуоҕум.

Степан Кожуров-Ыстапаан Таастаах

 

УҺУН КҮӨЛ – КЭСКИЛБИТ БИҺИГЭ

Ураанай бухатыыр саҕаттан,
Ол ааспыт быданныыр дьыллартан,
Аныгы үйэҕэ кэлэммит
Эн ааккын ааттатан эрдэхпит.

Үлэнэн дьоллонор ыччатыҥ
Үгүһү элбэҕи оҥорор,
Сырдыкка үрдүккэ талаһан,
Саҥаны үөрэтэн баһылыыр.

Кэрэни кэрэхсиир эбэлэр
Күн ийэ “Күбэйэ” түмсүүлэр,
Астылар ситиһии аартыгын
Алгыстаах суолларын арчылаан

Алааска күөрэгэй ырыалаах,
Күөх солко суугунас  хатыҥнаах,
Минньигэс сир аһа быйаҥнаах
Аатырбыт Лэбийэ соболоох.

Куруутун кус быһый сүүрүктэр,
Ат бөҕө боотурдар бөҕөстөр,
От оттуур, мас мастыыр уолаттар
Байанай аргыстаах булчуттар.

Эрчимнээх илиинэн үлэлээн
Өрдөөҥү өбүгэ дьарыгын,
Өрүүтүн бигэтик  өйөөннөр
Өрөгөй тойугун туойаллар!

Уйгулаах сайыны уруйдаан,
Сибэкки көбүөрүн тэлгэттэ,
Сайылык түптэтин унаардан
Быстыбат ситимин тутуста.

Уһун Күөл – тапталбыт уйата,
Уһун Күөл – кэскилбит биһигэ,
Чэчирии, чэлгийэ сайда тур,
Үйэлэр тухары Айхаллан!

Любовь Никитина-Тапталаана

 

МИН ДОЙДУМ-ОДЬУЛУУН

Мин дойдум:
Бурдугу үүннэрэн, хайҕанан,
Уордьаннаах, мэтээллээх дьоннордоох,
Сылгыны , ынаҕы дэлэтэн
Дьиҥ саха сиэринэн олохтоох.

Мин дойдум:
Киэҥ сиргэ биллибит кулуубар
Дьон-сэргэ дьарыктан сайдаллар,
Оҕолор оскуола дьиэтигэр
Киэҥ билии ааннарын аһаллар.

Мин дойдум:
Сарсыарда саһарҕа тахсыыта
Дьолунан долгуйа уһуктар,
Бу сиргэ таптала баарына,
Үөрэхтэн, үлэттэн дьоллонор.
Мин дойдум – Одьулуун.

Иван Попов-Байдам.
 

БООТУР УУС ТЭБЭР СҮРЭҔЭ-ЧУРАПЧЫГА

Чиҥ тирэхтээх дойдубут тускулун
Алтан сэргэ бигэтик туоһулуур,
Тоҕус томтор уруйдуур үрдэлин
Чурапчыга күн тахсан мэктиэлиир.

Алгыс арыаллыыр аартыга –Чурапчы,
Кэскил кэҥэтиһэр ыыра – Чурапчы,
Өрөгөй кыайыы туоната – Чурапчы,
Боотур уус тэбэр сүрэҕэ – Чурапчы!

Элбэх да эрэйи тэлэн ааспыты
Эбэбит дьирбии долгуна сэһэргиир,
Үйэлэргэ үүнэр-сайдар ыччаты
Дойдум тыына өрүү араҥаччылыыр.

Хас ытыс тайаныа мэҥэ таастарга,
Хас харах дала ылыаҕа ыраахха,
Хас сүрэх тиҥиргиэ сүдү ааттарга,
Хас биирдиибит санаата –Чурапчыга!

Мария Саввина
 

ААР ХАТЫҤ ЛАБААТА

Аар хатыҥ лабаата
Дойдубун санатар,
Чараҥым кылбааран,
Тулабын сырдатар.

Сэбирдэх суһуоҕар
Ытарҕа киэргэлэ
Саната туруоҕа
Сайыҥҥы киэһэни.

Көстөҕүн ыраахтан
Кэрии тыам саҕаҕар,
Солко, күөх былааккар
Сайыҥҥы күн саһар.

Туруоҕум талбааран,
Хатыҥым аттыгар,
Сүрэхпэр эн бааргын
Уостубат ахтылҕан!

Лабаалыын нуоҕайан,
Киэргэтэр көстүүгүн
Айхаллыы туойабын,
Ахтабын өрүүтүн.

Кэрэлэр-нарыннар,
Сүрэхпэр күндүлэр
Чурапчым чараҥар
Сайыҥҥы киэһэлэр.

Мария Винокурова-Мааны Маарыйа

 

ҮҮНЭР-САЙДАР ХАЙАХСЫТЫМ

Оттон мин туойуум ээ,
Чоҥолохтуур алааспын,
Аппа дьаппа аларбын,
Ырбаа-быллаар сыырдарбын.

Чоҥолох одуу күөллэрбин,
Кус саһар дьүөдьэлэрбин,
Суугунас хомус эбэлэрбин,
Анды түһэр тумустарбын.

Эргиччи иилээх сыһыыбын,
Сибэкки симэҕэ алааспын,
Күөх күөгэл, араас оппун,
Үүнүүлээх хонууларбын.

Мутукча тыллар тыаларбын,
Сэбирдэх хатыҥ аларбын,
Кыыл мустар үрэхтэрбин,
Бултуур куобах ойуурбун.

Сылгы ынах төлөһүйэр
Илгэлээх сэбирдэх оппун,
Сир аһа ситэн буһар
Араас минньигэс отоммун.

Сөтүөлүүр сылаас уубун,
Умсар дириҥ чүөмпэбин,
Балык мунду көлүччэбин,
Бараммат баайдаах Эбэбин.

Суохтуур-ахтар дойдубун
Төрөөбүт төрүт түөлбэбин,
Алаас иилээх томторбун,
Үүнэр-сайдар Хайахсыппын.

Константин Петров
 

БУ МАННА ЧУРАПЧЫМ ТҮӨЛБЭТИГЭР

Чараҥ алаас хоннохтордоох,
Хатыҥ мастыын ханыылардаах,
Үтүө, мааны дьоннордоох,
Чулуу бөҕөс сурахтаах,

Сиртэн үүнэн сириэдийбит,
Алаас аатын үрдэппит,
Симэх оттуун киэркэйбит,
Талым тылга тиһиллибит,

Күҥҥэ оонньуур күөллэрдээх,
Кустук өҥнүү халлааннаах,
Күүстээх үлэ күүрээннэрдээх,
Көстөөх сирдиин туһаайыылаах.

Айыы санаа арчыламмыт,
Айгы ситим салҕаммыт,
Айан-сырыы табыллыбыт,
Айар сурук тарҕаммыт,

Кэскил кэҥиирэ кэрэһилэммит,
Саргы олох сайдар суолламмыт,
Ыччат  түмсэн үксээбит,
Дойду аата сураҕырбыт,

Бу манна Чурапчым түөлбэтигэр
Барҕа баһаам былааныгар
Дьоллоох олох кэҥиэ турдаҕа,
Дьоһун аата ааттаныа баччаҕа.

Сөпсөһөбүн билгэ битигэр,
Аан тыл аһыллар айылгытыгар,
Сүһүөх уйар силигэр,
Кыайыы буолар чахчытыгар.

Иннокентий  Алексеев
 

САНААН КЭЛЛИМ МЭЛДЬЭХСИБИН

Хомус дьүрүһүйэр ырыатыгар
Санаан кэллим Мэлдьэхсибин,
Онно самаан сайын сатыылаабыт
Айылҕа сылаас тыына илгийбит.

Көбүөр күөҕэ хонууга
Сибэкки симэҕэ тыллыбыт,
Дьиримниир уулаах көлүччэҕэ
Балык үөрэ оонньообут.

Хойуу оттоох ходуһаҕа
Хотуур тыаһа лыҥкынаабыт,
Быйаҥнаах алаас кытаҕар
Бугул бөҕө бачыгыраабыт.

Тумус тыа саҕатыгар
Дьөһөгөй үөрэ көччүйбүт,
Көҥүллүк оонньуур кулунчук
Ньаассын окко күөлэһийбит.

Мүөт сыттаах мэччирэҥҥэ
Хороҕор муостаах мустубут,
Күөнтүүр майгылаах оҕуспут
Күөмчүлээри айаатаабыт.

Үрдүк сиргэ солооһуҥҥа
Дьэдьэн кытарчы буспут,
Куула тыа саҕатыгар
Хаптаҕаспыт эмиэ сиппит.

Лаглаҕар хатыҥнаах чараҥмар
Көтөр ырыата дьиэрэйбит,
Лиҥкир мастаах тыаларбар
Кыыл-сүөл элбээбит.

Хомус алыптаах дорҕооно
Ахтылҕан имэҥэр кууста,
Курдаттыы тартарар Мэлдьэхсибин
Бу баардыы санатта.

Тамара Евграфова-Хоҥкуйа Хотун
 

МИН ДОЙДУМ – ЧУРАПЧЫ

Үлэни, үөрэҕи өрө туппут
Үтүө-мааны дьоннордоох,
Уот сэрии сылларын
Этинэн-хаанынан билбит
Ол – мин дойдум Чурапчы.

Быһыйдар, бөҕөстөр мустар
Уйгулаах дойдубут биһиэнэ,
Аан дойдуга аатырбыт
Үтүөкэн дьулуурдаах ыччаттардаах,
Ол – мин дойдум Чурапчы.

Ырыаҕа ылланар чараҥнардаах,
Күлүмнэс көмүс балыктаах,
Сахалыы өйдөөх-санаалаах,
Сайаҕас, уйаҕас дьоннордоох
Ол – мин дойдум Чурапчы.

Елизавета Сивцева-Күндэйэ.
 

ТАПТАЛЛААХ ЧУРАПЧЫМ

Тоҥмут  лабаалара хаарга
Тоһуттан  түһэллэр сиргэ
Тойуктаах дорҕооно иһиллэр,
Туойаллар ырыаны Чурапчыбар.

Уһун кыһыммыт кэнниттэн
Сир-дойду күөҕүнэн  чэлгийдэ,
Көбүөр бэрдин тэлгэттэ,
Сир симэҕэ симэннэ Чурапчыбар.

Күһүн аанын аһан мичийдэ,
Көмүс дуйа ыраахтан көһүннэ,
Күндүлээтэ сирин аһын
Күүс-уох биэрдэ Чурапчыбар.

Маҥан хаар, ыраас хаар эргийэн,
Үҥкүүлээн тулабар сандаарар,
Ытыспын уунабын халлааҥҥа
Үөрэммин эргийэбин Чурапчыбар.

Мария Кондратьева

 

ХАЛЫҤ ХАДААР – МИН ДОЙДУМ!

Хампа күөх тыалардаах,
Хатыҥ чараҥ алардаах,
Ханыыласпыт алаастардаах,
Хаарыан мааны сыһыылардаах,
Хонуу кэрэ далбардаах,
Халыҥ Хадаар – мин дойдум!

Хаалаах чөкө уулардаах,
Хатырыктаах балыктаах,
Хонноҕор ииппиттээх,
Хаас-кус байанайдаах,
Холку-нуурал эбэлээх
Халыҥ Хадаар – мин дойдум!

Халыҥ уруу — аймахтаах
Харыстас ытык дьоннордоох,
Харса суох ыччаттардаах,
Хайҕатар симик кэрэлээх
Харах таптыыр иэннэрдээх
Халыҥ Хадаар – мин дойдум!

Марфа Артемьева-Алтаана Кэрэ

 

САЙДА ТУР, ЧУРАПЧЫ!

Чугдаарар чуораанныы
Сэргэхтик чугдаарбыт
Суугунуу тоһуйбут,
Хатыҥнаах чараҥнаах Чурапчы!
Ыҥырбыта, угуйбута ыраах сир
Тоҕус томтордоох Чурапчы
Аатырбыт дьоннордоох туоната,
Чулууттан чулуу дойдута!
Тоҕо эрэ, талбытым бу сири
Үөрэхтэн үлэҕэ тардыһа
Саҥа сир, саҥа дьон, билсиһии
Туох эрэ дьиктини кэтэһии…
Түөрэҕим, аналым
бу сиргэ эбитин,
Сэрэйбит эбит сүрэҕим…
Чурапчы ыалларын ааттатан
Иккис дойдубун булбуппун.
Ийэ дьол үөрүүтүн билэммин
Бу сиргэ аналбын толоро,
Бэбээрбит кырачаан киһибэр
Күн сирин көрдөрөн көтүттүм…
Бииртэн биир сэрбэспит оҕобор
Чурапчы оҕото дэттэрдим…
Бу кэрэ дойдуга олорон,
Элбэх  хаардары уулларан,
Сардаана быыһыгар сууланан,
Дьэдьэнин, сир аһын иҥэрэн,
Амма кэрэтин сөҕөммүн,
Олохпор кэрэлиин алтыһан,
Мин хоһоон, ырыа тиһэбин.
Махталым бу сиргэ – бу уокка
Тапталым таптаабыт Чурапчым!
Сайда тур, Чурапчы дойдута
Үйэттэн үйэҕэ салҕанан!

Лидия Диодорова-Күн Эйэ
 

КИЭН ТУТТАР МИН ЧУРАПЧЫМ!

Сэhээннэргэ кэпсэнэр
Нэлэмэн алаастардаах,
Ырыаларга ылланар,
Хампа күөх чараҥнардаах.

Чурапчыны ааттаппыт,
Үгүс чулуу боотурдаах.
Үлэни өрө туппут
Көрсүө-сэмэй дьоннордоох.

Ыарахантан чаҕыйбат,
Эр хоодуот хоhууннардаах.
Кыайыыны уhансыбыт.
Аатырбыт дьоруойдардаах.

Талба көмүс тарбахтаах,
Иистэнэр далбардардаах,
Ылсыбытын ыллатар
Дьоһун уран уустардаах.

Тоҕус туруу томтордоох,
Үүнэр-сайдар мин дойдум.
Сүрэхпин сылаанньытар
Киэҥ туттар мин Чурапчым!

Сандаар Күн Сандаара

 

          ҮЛЭЛЭЭН ДЬОЛЛОММУТ ЧУРАПЧЫ!

 

Туманы, дьыбары быыһынан

Сарсыарда Чурапчым уһуктар,

Олоҕу, кэскили тутуһан

Үс үйэ үөһүгэр олорор.

 

Тыа ыала –Чурапчым ыала

Түбүктээх үлэнэн аатырар,

Сыһыыны-толоону толорон,

Ынахпыт, сылгыбыт дэлэйэр.

 

Сахабыт норуотун туһугар

Тапталлаах Чурапчым үлэлиир,

Ырыаны-тойугу дуоратан,

Кыайыыга-үрдүккэ дьулуһар.

 

Сир үрдүн кэрэлэр симииллэр,

Чурапчым дьонунан киэргэйэр,

Үйэттэн-үйэҕэ айхаллаан,

Үлэлээн дьолломмут Чурапчы!

 

Евдокия Дьячковская-Иэйэ

 

 

ЧУРАПЧЫ ДИЭН ТЫЛГА ЭҤСИЛЛЭР

 

Чурапчы диэн тылга эҥсиллэр

Уоттаах сэриигэ өстөөхтүүн кыдыйсан,

Кыргыһыы толоонугар кыайбыттар,

Көһөрүү тыйыс уораанын уйсубуттар,

Үрүҥнэри түмсүүнэн сууһаран үүрбүттэр,

Колхуоһу күүрээннээх үлэҕэ түмпүттэр.

 

Чурапчы диэн тылга түмүллэр

Эриэккэс да олоҥхо тойуга кутуллар!

Аан дойду бэртэрин күөнтэһэр күрэҕэ,

Биэс континент силбэһэр бигэтэ,

Үс олимпиец мэтээлин чаҕылын килбиэнэ

Барыбыт үөрүүбүт үйэлээх түмсүүбүт бэлиэтэ!

 

Чурапчым, эн куруук эдэрдии эрдийэн,

Сыллата сайдаҕын, күннэтэ киэркэйэн иһэҕин!

Айылгы да дьоҕурдаах дьон үөскээбит түөлбэтэ,

Төрүччү төрүтүн аныгы үйэлиин силбиигин.

Ол да иһин куруутун чулуулар бу манна

Бастыҥы, саҥаны олоххо киллэрсэ айсаллар!

 

Чугдаарар Чурапчыбыт аатынан киэн туттаммыт

Тоҕустуура томторбут күөнүгэр түмсэммит,

Сүрэхпит биир тэҥҥэ битийэр, сүргэбит өрө көтөҕүллэн,

Айхаллаах олохпут сүрүнүн тутуһан,

Илинтэн тахсар күммүт сардаҥата күннэтэ

Сылаас утахтарынан илгийэн алгыһынан арчылыыр!

 

Надежда Попова-Арылыйа