2019 сыллаахха икки эдэркээн, саҥардыы эрэ үөрэхтэрин Красноярскай куоракка бүтэрбит кыргыттар Ангу Гансич уонна Айталина Брызгалова дойдуларыгар, Саха сиригэр эргиллэн кэлэннэр “HOMADA” диэн архитектурнай бүрүөнү төрүттээбиттэрэ.
“HOMADA” англия тылыттан тылбаастаатахха көс дьон (кочевник) диэн буолар. Үлэлэрин сүрүн көрүҥүнэн уопсастыбаннай уонна социальнай эйгэни бырайыактааһын, туспа эйгэни аныгылыы эттэххэ дизайн-кодами оҥоһуута буолар. Биир биллэр, саамай улахан үлэлэринэн Өлүөхүмэ куоратын маастар-былаанын оҥоруулара буолар.
Сылын аайы ыытыллар “АРХ Москва” ахитектура уонна дизайн норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапка, бу ыам ыйын 22-25 күннэригэр XXIX төгүлүн ыытылынна онно проект “NEXT” диэн эдэр архитектурнай бүрүөлэр куонкурустарын бастакы түһүмэҕэр кыттыыны ыланнар, 2024 сыл тохсунньу ыйыгар 10 бастыҥнар истэригэр ааттанан, Саха сириттэн кинилэр эрэ финалга тахсыбыттара. Манна Дойду үрдүнэн барыта холбоон 56 хампаанньа кыттыыны ылла.
“Быыстапка #оПользе диэн туспа тиэмэлээх. Кинилэр монифеспытыгар дойдубут төрүт үгэһиттэн, өбүгэ ситимин тардар быыстапкаларыгар “Сөрүө гамак” дьикти кэрэ өйдөбүлүн, дьон сынньанан, алгыстанар, санааларын сааһылаан ааһар түһүлгэлэрин толкуйдаабыт этилэрэ. Онуоха “маннык бырайыак төһө оруннааҕый” диэн миэхэ быһа сибээскэ тахсыбыттара. Мин тутатына эдэр дьон, киэҥ өбүгэ төрүт эйгэтин сөпкө сааһылаан ылынарын олус биһирээн истибитим. Сөрүөнү оҥоруу суолтатын, үгэс буолбут ньымаларын, бэйэм да кистээбэккэ эттэххэ кэлиҥҥээҥи диэри улаханнык өйдөөбөт этим, ол эрэн айылҕам этиитинэн оҥорор этитиим киирбитэ. Аны оҥоһуллар матырыйаал төһө элбэх буолара, ойуутун суолтата, хайдах өрүллэр ньыматын да билбэт этибит, ол эрэн өрөргө сөпсөспүтүм. Кээмэйинэн 6 миэтэрэ уһуннаах, кэтитэ 80 см диэн сөҥнөстүбүт.
Аргыый наллаан тэринэн саҕалаатыбыт, арай биир-биир сааһыланан туттар малбыт-салбыт баар буолан истэ, аны соҕотоҕун итиччэ үлэни ылынарым эмиэ дьиксиннэрдэ. Ол иһин эдьиийим кэриэтэ саныыр дьүөгэбин, төрүт үгэһинэн ситиини хатар Мария Николаевна Сысолятиналыын сүбэлэһэн “оҥоруохха” диэбиппэр, кини тутатына сөбүлэһэн, “оҥорон көрүөххэ, ситиини эрэ хатааччыбын, сөрүө оҥорон көрбүт суох, боруобалыахха” диэтэ. Мин олус үөрдүм, онтон эбии кими ыҥырабыт диэн толкуйдаан баар биир дьүөгэбин, Христина Никитична Седалищеваны ыҥырдыбыт, дьэ, санаабытын сааһылаан үлэбитин саҕалаан бардыбыт. Онтон туран Мотрена Алесеевна Аржакова эмиэ “төрүт үгэһинэн илиитигэр хатар быа оҥорорго үлэлэһиэм” диэн бэйэтэ тылланан киирдэ.
Бу сөрүөбүтүн “Өбүгэ түөрт көлүөнэтин ситимин тардар” диэн аттаатым итиэннэ саамай дьиктитэ диэн ойуута ол оннук бэйэтэ тахсан кэллэ. Биһиги төһө, хайдах өҥнөөх сиэл ситиитэ тахсарынан хатаммыт, ойуута ол оннук оҥорбутум курдук тахсан кэллэ. Сөрүө тыыннааҕын дьэ биллибит, биир сабы, ойууну төттөрү көтүрбэккэ, сүөрбэккэ бэйэтэ тахсан иһэрин курдук буолар эбит. Биир ый устата, этиллибит болдьоҕор оҥоһуллан таҕыста”, — диэн Одьулуун нэһилиэгин Түмээ Туоскун аатынан “Сайдыс” НАДь-тин дириэктэрэ, сөрүөнү сүрүннээн өрөөччү Валентина Аржакова кэпсээтэ.
Айталина Брызгалова: “Ыам ыйын 21-24 күннэригэр “Гостинай дворга” о.э. түмүкпүтүн 24 чыыһылаҕа кремль аттыгар иһитиннэрдилэр, финалга киирбит үлэлэри биир күнҥэ 9000 кэриҥэ киһи кэлэн көрдө. Оҥоһукпут каркааһын тиит мастан онорбуппут, биһиэхэ үүнэр мас буолан “Охонос” диэн тэрилтэ онорон биэрбитэ. Эбийиэккэ сөрүөнү киллэрээппитин кытары, бэйэтэ үүнэн киирэн барбыта диэххэ сөп. Олох атын эйгэҕэ киирбит курдук буолар эбит. Улаханнык соһуйдубут, биир тылынан эттэххэ шедевр болан хаалла. Дьон-сэргэ улаханнык сэҥээрдэ, анаан-минээн олороннор ыраастаннылар, биир үгүс оҥоһуутуттан сөхтүлэр, тыыннаах курдук диэтилэр.
Уон финалистан бастакы миэстэ буолары ситистибит “Лучшее молодое бюро в России — 2024 года” кыайыылаах үрдүк аатын ыллыбыт уонна 500 тыһ. суумманан бириэмийэлэннибит.
Биһиги бырайыакпытын өйөөн, улахан сүбэһит, көмө буолбут, олус кылгас кэмҥэ маннык сүдү масштабтаах үлэни оҥорбут Одьулуун нэһилиэгин бары олохтоохторугар, биһиги үлэбитин ситэрэн-хоторон сөрүөнү оҥорон биэрбит Валентина Аржаковаҕа, Мария Сысолятинаҕа, Кристина Седалищева, Мотрена Аржаковаҕа дириҥ махталбытын тиэрдэбит. Бу дьарыккытын салгыы сайыннарыҥ, үүнэ сайда туруҥ!”
Сэмэн Жендринскэй