Киинэ Советскай кэм саҕана норуот олоҕор ускуустуба биир дьоһуннаах көрүҥүн быһыытынан сайдыбыта. Киинэни нэһилиэнньэҕэ таһааран көрдөрөөччүлэринэн киномеханиктар буолаллара. Күннээҕи кэпсэтиилэргэ оччолорго үлэһит дьону «Үлэ диэн баран муннукка ытаабыт киһи»,-дииллэрин истэр буоларбыт. Биир чахчы оннук киһинэн Чурапчы оройуонун Сылаҥнааҕы киноустановкатын киномеханига Мария Федоровна Местникованы ааттыыллара. Дьонун-сэргэтин ортотугар Киинэ Маайыс диэн аатынан биллэрэ.
Кини 1949 сыллаахха кулун тутар 28 күнүгэр Чурапчы оройуонун Аччаҕар нэһилиэгин Түөйэтигэр Федор Львович уонна Ульяна Николаевна Местниковтар дьиэ кэргэттэригэр саамай оһоҕос түогэҕинээҕи оҕонон күн сирин көрбүт. Төрөппүттэрэ 1942 с. Чурапчы оройуонун күүс өттүьнэн көһөрүү сылларыгар Эдьигээҥҥэ көһөрүллэн балык булдугар сылдьыбыттар.
Мария 1968 сыллаахха Сылаҥ орто оскуолатын бүьтэрэн баран оччотооҕу «Оскуола-производство-үрдүк үөрэх» бачыымынан бөдөҥсүйбүт Субуруускай аатынан сопхуос Сылаҥнааҕы отделениетын Түөйэ учаастагар үс сыл ыанньыксытынан үлэлээбитэ. 1972 сыллаахха Дьокуускайдааҕы 7-с нүөмэрдээх киномеханиктар училищеларын бүтэрэн, дойдутугар кэлэн бастаан Чыаппаратааҕы киноустановка киномеханигынан үлэтин саҕалаабыт. Онтон 1973 сыллаахха Сылаҥнааҕы киноустановкаҕа киномеханигынан ананыаҕыттан харыс да сири халбарыйбакка Сылаҥҥа Уһун Күөл бөһүөлэгэр үлэлээбитэ.
Бастакы сылларыгар улахан уопуттаах өр сылларга киномеханиктаабыт Степан Лебедевтиин үлэлээбит. Степан Иванович настаабынньык быһыытынан үгүс сүбэни-аманы биэрбит. Үлэлииргэ баҕалаах Мария исписэлиис быһыытынан «илиитэ» тута биллэн барбыта. Оччолорго оройуон киноустановкаларынан социалистическай куоталаһыы тэнийбит кэмэ этэ. Үлэни-хамнаһы өрө тутан, ыкса ылсыһан үлэлиир үтүө күннэр этэ. Киинэ көрөргө нэһилиэнньэ тардыһыылаах буолан дьон сөбүлээн сылдьара, инньэ гынан бэриллибит былаан мэлдьи туолара.
Маны тэҥэ Мария Федоровна саҥа тэриллибит «Чурапчы» сопхуос территориятыгар Арыылаахха, Кытаанахха, Улахан Күөлгэ-Бэрэҕэ-Түөйэҕэ баар киноустановкаларга, биригээдинэй систиэмнэнэ үлэлиир саҕана, биригэдьиирдээбитэ.
Сүүрэн-көтөн күн аайы киинэ барыытын-кэлиитин хонтуруоллуура, табатык аттаран үлэ көрдөрүүтэ, көдьүүһэ түмүктээх буоларын ситиһэрэ. Нэһилиэнньэ ортотугар киинэни пропагандалааһыҥҥа үгүс өрүттээх үлэни ыыппыта. Бэриллибит ыйдааҕы, сыллааҕы, пятилеткатааҕы былааннарын мэлдьи аһары толороро, үлэтин таһынан кулууптар үлэһиттэрин кытта нэһилиэнньэҕэ култуура сайдыытыгар биир хайысханан үлэлииллэрэ. Ол курдук, нэһилиэк общественнай олоҕор, субуотунньуктарга, уус-уран самодеятельноска, кулууп тэрээһиннэригэр өрүү көхтөөхтүк, көтүппэккэ кыттара.
Кини култуура уонна киинэ эйгэтигэр үтүө суобастаах үлэтэ сыаналанан 1984 сыллаахха «Ыччат наставнига» аат иҥэриллибитэ. Бу сыл Саха сирин култууратын үлэһиттэрин VI-с съезтэригэр делегатынан талыллан сылдьыбыта.
1989 с. Советскай киинэ төрүттэммитэ 70 сылынан «ССРС култууратын туйгуна» диэн бэлиэнэн наҕараадаламмыта. 1987 с. оройуон иһигэр киномеханиктар ортолоругар ыытыллыбыт куонкуруска «Идэтинэн чулуу» диэн ааты ылбыта. 1988 с. «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээлинэн, 1995 с. Аан дойдуга киинэ тэриллибитэ 100 сылынан «СӨ култууратын туйгуна» бэлиэнэн наҕараадаламмыта.
М.А.Герасимова-Сэҥээрэ «Тыа сирин култуурата: Чурапчы улууһа» диэн кинигэтигэр Мария Федоровна бэйэтин ахтыытыгар маннык суруйар: «Киинэ үлэтэ көрдөххө чэпчэки курдук да, ис-иһигэр киирдэххэ, үлэлээн бардахха ымпыга-чымпыга элбэх. Аҥардас киинэ таһарга суоппардары ааттаһан-көрдөһөн, сайыннары-кыһыннары тоҥоруҥ-хатарыҥ да сыанан аҕаабат. Сэбиэскэй кэмҥэ дьон киинэҕэ маассабайдык сылдьара. Бырааһынньыктарга, быыбардарга тохтоло суох түүннэри, сороҕор сарсыарда 4 чаастан саҕалаан көрдөрөрбүт. Саҥа киинэлэри «каассабай» — диэн ааттаан биир күн үс киноустановка биирдэ көрдөрөрө. Холобур, 7 чаастан Кытаанах, онтон Сылаҥнар уонна түүннэри Улахан Күөл киноустановката илдьэн көрдөрөрө». Мария үлэҕэ үтүө суобастаах, бэриниилээх туруу үлэһит буоларын көрдөрбүтэ. Сахалыы сиэринэн аһыныгас холку сэмэй майгылааҕа.
Бииргэ төрөөбүт эдьиийин уонна убайын оҕолоро кыраларыгар тулаайах хаалбыттарын, көрөн-истэн атахтарыгар туруортаабыта.
Мария Федоровна Местникова ыарахан ыарыыттан 2020 сыллаахха олохтон туораабыта.
Үлэлээн-хамсаан ааспыт кэмнэрин, оройуон киинэтин сайдыытыгар киллэрбит кылаатын нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ, биир идэлээхтэрэ умнубаттар.
Былатыан Куоркун, Арассыыйа бочуоттаах кинематографиһа. Саха сирин киинэтин, үлэ, успуорт бэтэрээнэ.