ЭМКАР, ол эбэтэр Эмфизематозный карбункул (Gangraena emphysematosa) диэн – сахаларга «Хааһырҕас” диэн аатынан былыр-былыргыттан биллэр, олус сытыытык киирэр уонна эдэр ыччат сүөһүнү, саҥа төрүөҕү бэрт суһаллык суоһарар сыстыганнаах ыарыы. Хааһырҕаска сүрүннээн түөрдүгэр диэри саастаах ыччат сүөһү, ньирэй, борооску дэбигис ылларан ыалдьар. Сүөһүлэр бу ыарыыга ыалдьыбыт сүөһүттэн, эбэтэр споранан сутуллубут мэччирэҥнээх сиртэн-буортан, оттон-мастан, ууттан-хаартан сысталлар.
Хааһырҕаһынан сутуллубут сүөһү былчыҥар, этин уонна тириитин икки ардыгар уулаах, хааһырҕыы сылдьар тыастаах искэҥнэр, карбункуллар, үөскүүллэр. Ыалдьыбыт сүөһү этэ-сиинэ итийэр, титириир. Дьон ыалдьыбытын билбэккэ хаалар түгэнигэр, практика көрдөрөрүнэн, бииртэн биэс хонук иһигэр ыалдьан өлөр. Ол иһин былыр өбүгэлэрбит бу ыарыыны сотууну кытары ханыылыы көрөллөрө, тэҥниир этилэрэ.
Сүһүрдэр бактерия спораны үөскэтэн, сир кырсыгар, сүөһү ноһуомугар, куталаах, бадарааннаах сирдэргэ тарҕанар. Ыарыы споралара тас эйгэ дьайыытыгар дэбигис бэриммэт олус тулуурдаах буолаллар. Ол курдук, уонунан сылларга сиргэ-буорга, ноһуомҥа споралар ыарыыны сүһүрдэр дьоҕурдарын сүтэрбэккэ сытыахтарын сөп. Күн уотун суоһугар, оргутууга икки чаас устата өлбөккө сытыан сөп. Ыарыыны тарҕатар бактерия айылҕаҕа киэҥник тарҕаммытын быһыытынан, сүөһүгэ сэрэтэр быһыыны туруоруу эрэйиллэр. Сэрэтэр быһыыны үс ыйын туолбут саҥа төрүөххэ уонна түөрдүгэр диэри саастаах ыччат сүөһүгэ мэччирэҥҥэ, сайылыкка тахсыы иннинэ, саас оҥоһуллар.
Ол эрээри хаһаайыттар кэлиҥҥи бириэмэҕэ төрүөхтэрин сэрэтэр быһыыны ылар саастарын (үс, түөрт ыйдарын) ситэ иликтэринэ, мэччирэҥҥэ күһүҥҥэ диэри эмньиккэ ыытан кэбиһэр буоланнар, быһыыны ылбатах сүөһүлэр ыалдьар түбэлтэлэрэ көстүтэлиир буолла.
Онуоха хааһырҕаһы утары вакцинаны ылбатах, көтүппүт биирдиилээн сүөһүлэр, чуолаан быйылгы төрүөх ыалдьыахтарын сөп.
Итиннэ даҕатан билиһиннэрдэххэ, Чурапчы улууһун Болтоҥо уонна Одьулуун нэһилиэгэр өлүктэр көстөн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи ветеринарнай лаборатория чинчийиитинэн , ыам ыйын 6 күнүгэр 9599/А, уонна ыам ыйын 9 күнүгэр 9885/А нүөмэрдээх экспертиза түмүктэринэн, ыам ыйын 6 күнүгэр 17, ыам ыйын 9 күнүгэр 18 нүөмэрдэрдээх Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ветеринарияҕа департаменын дьаһалынан, харантыын биллэриллиннэ. «Об установлении ограничительных мероприятий (карантина) по ликвидации заболевания крупного рогатого скота эмфизематозным карбункулом».
Билиҥҥи туругунан, Болтоҥо уонна Одьулуун нэһилиэгэр харантыын биллэриллэн, ветеринарнай сэрэтэр, эмтиир үлэлэр салҕанан ыытылла тураллар. Билигин сүөһү саҥа бу ыарыыга сыстар, ыалдьар түгэннэрэ тохтотуллан турар. Ыарыыга ылларыан сөптөөх саастаах сүөһүлэр сэрэтэр быһыыны ыллылар. Харантыынтан тахсалларыгар бүтэһик өлүк, ыалдьыбыт сүөһү эмтэнэн үтүөрбүтүн, ыарыыны сэрэтэр үлэлэр бүппүттэрин кэнниттэн, 14 хонон баран харантыынтан тахсыахтарын сөп.
Дьон-сэргэ, сүөһүлээх дьон, сүөһүттэн ылыллар бородууксуйаны туһанааччылар, астааччылар истиилэригэр бэлиэтээн этэбит: Ыарыы турбут пуунугар, ол эбэтэр нэһилиэгэр сүөһүнү идэһэҕэ туттуу, харантыын бүтүөр диэри, ыарыы турбут эрэ хаһаайыстыбатыгар, тиэргэнигэр хааччахтанар. Онтон атын ыаллар хаһаайыстыбаларыгар сүөһүлэрин идэһэҕэ тутталлара хааччахтаммат.
Үүтү туттуу, астааһын эмиэ ыарыы турбут хаһаайыстыбатыгар эрэ хааччахтанар, атыттарга хааччахтаммат.
Сүөһү, сылгы ыалдьыбытын, өлбүтүн бэлиэтии көрбүт дьон суһаллык ветеринарнай үлэһиттэргэ биллэрэргит ирдэниллэр.
Чурапчы улууһун ветеринарияҕа упралениета