Бүгүн Саха сиригэр эйэлээх кэмҥэ Ийэ дойду көмүскэлигэр сэриигэ сылдьан олохторун толук уурбут интернационалист-буойуннары кэриэстиир күммүт.
Бүгүн норуокка умнуллубат өйдөбүнньүк күн. 10 сыл устата, 1979-1989 сс., ССРС Афганистаҥҥа сэриилэспитэ. 15 тыһыынча кэриҥэ саллаат уонна офицер дойду араас эрэгийиэннэриттэн өлбүтэ, 51 тыһыынча байыаннай сулууспалаах бааһырбыта уонна инбэлиит буолбута. Оттон Саха сириттэн Афганистан сэриитигэр 1000 кэриҥэ саха буойуннара кыттыбыттара, мантан 20-тэ араас эчэйиини ылбыттара, 14 киһи инбэлиит буолбуттара. 10 саллаат бу сэриигэ олохторун толук уурбуттара. Билиҥҥи туругунан Саха сирин байыаннай комиссариатын дааннайынан, Афганистан сэриитин кыттыылаахтарын 437 бэтэрээнэ баара биллэр, ол иһигэр 37-тэ офицердар.
Бу араллааҥҥа Чурапчы улууһуттан эмиэ кыттыбыттара. Ол курдук И.С. Спиридонов, П.П. Макаров, Н.Н. Гоголев, В.М. Кузьмин кыттыбыттара.
Билигин оройуоммутугар Афганистан сэриитин кыттыылаахтара иккиэлэр, Сылаҥ нэһилиэгин олохтооҕо Николай Беляев уонна Одьулуунтан төрүттээх Чурапчы нэһилиэгин олохтооҕо Савелий Дьячковскай.
“Афганистан килиимэтэ олус ыарахан этэ. Төһө да күһүнүн иһин күлүккэ 50 кыраадыс итиитэ, кумахха сымыыт буһара. Ити айылаах итиигэ БТР курдук тиэхиньикэлэринэн айанныыр хайдахтаах ыараханын санаан көрүҥ. Тимир буоланнар, адьас оһох иһигэр олорор курдук этибит. Саллааттар утуйуохтарын иннинэ инчэҕэй бырастыынанан бүрүнэллэрэ даҕаны, ол да улаханнык абыраабата, 10-15 мүн. кууран хаалара”, — диэн кырдьаҕас саллааттар ахтыыларыттан быһа тардыы.
Оруобуна 36 сыл анараа өттүгэр, олунньу 15 күнүгэр, сарсыарда 10 чаас 30 мүнүүтэҕэ Адмуртьянан ааһар муостанан байыаннай тиэхэньикэ бүтэһик холуонната ааспыта. Түгэх иһэр БТР-га 40-с аармыйа хамандыыра, генерал-лейтенант Борис Громов бэйэтинэн олороро. Ол саҕанааҕы көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньалар уһустубут хаадырдара аан дойдуну биир гына тилийэ көппүттэрэ.
“Афганец” диэн тыл биһиги дойдубутугар туспа, ураты өйдөбүлү ылбыта. Ол да иһин, үгэс быһыытынан, дойду “афганецтара” бука бары түмсэн, ол уордаах сэриигэ олохторун толук уурбут, хорсуннук өлбүт доҕотторун ахтан-санаан, кэриэстээн, кинилэргэ анаммыт пааматынньыктарга, монуменнарга сибэкки дьөрбөтүн, чүмэчи уураллар.
Күн бэҕэһээ, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Афганистан сэриитин бэтэрээннэрин кытта көрүстэ. “Бүгүн эһигини кытта бииргэ түмсэн көрсөр миэхэ улахан чиэс. Эһиэхэ уонна бары интернационалист буойуттарга эр санааҕыт уонна хорсун быһыыгыт иһин дириҥ махталбын тиэрдэбин. Афганистаҥҥа буолбут быһыы-майгы — бу көннөрү устуоруйа биир түгэнэ эрэ буолбатах. Бу Аҕа дойдуга таптал, эрэллээх буолуу холобура. Эһиги бары дьоруойдаргыт. Кытаанах тургутууну ааспыт бары дьону биһиги өйдүү-саныы сылдьабыт”, — диэн итиэннэ дойду уонна өрөспүүбүлүкэ салалтата бэтэрээннэри ким ханнык сэриигэ сылдьыбытынан араартаабаттарын туһунан Ил Дархан эттэ.
Инньэ диэн туран Савелий Ивановиһы уонна Николай Николаевиһы кэлэн иһэр Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэринэн ис сүрэхтэн истиҥник эҕэрдэлээн тураммыт, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр бары үтүөнү, чэгиэн доруобуйаны, үгүс үөрүүлэри, этэҥҥэ буолууну, элбэх ситиһиилэри уонна дьолу-соргуну баҕарабыт! Ил-эйэ туругура туруохтун!
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ, улуустааҕы бойобуой дьайыы бэтэрээннэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ, гвардия сержана