Чурапчытааҕы гостехнадзор үрдүкү судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ Василий Дмитриевич Ефремов муус үрдүнэн хаамар, тиэхэньикэнэн сылдьааччылары сэрэхтэх буоларга ыҥырар:
Сатыы дьон мууһунан сылдьарга анаммыт туоруур сирдэринэн эрэ сылдьыҥ. Сэрэхтээх, халыҥ хаардаах, билбэт сирдэргитин тумна хаамыҥ. Ордук уу түһэр, муус ылыллар сирдэриттэн ыраах сылдьыҥ. 7 см халыҥнаах, көҕөрүмтүйэн көстөр муус эрэ киһини уйар кыахтаах. Хас да буолан сылдьарга бэйэ-бэйэҕититтэн 5-6 м. тэйиччи хаамыҥ, ким эрэ муус анныгар барар түгэнигэр көмөлөһөргө бэлэм буолуҥ.
Хас биирдии балыксыт 12-15 м уһуннаах быалаах буолуохтаах. Быатын биир өттүгэр 400-500 гр ыйааһыннаах, биир өттүгэр биэтилэлээх буолуохтаах.
Балыктыыр сиргитин таларгытыгар манныкка болҕомто ууруҥ: эрдэ мууһурар, бастаан тоҥор сирдэри талыҥ. Үрэх эргииригэр, сүүрүктээх, таастаах сиргэ муус чараас буоларын умнумаҥ.
Билиҥҥи туругунан тиэхэньикэнэн муус үрдүнэн айанныыр булгуччу бобуллар!
Уу ортотун диэки балыктыыр сэрэхтээх.
Алҕас тымныы ууга тустэххинэ:
— Ыгылыйыма, өрө мөхсүмэ, уһуннук-киэҥник тыын;
— Илиигин икки өттүгүнэн далай уонна сүүрүк устун уһаты буолан, муус кырыытыттан иҥнэ сатаа;
— Муус кырыытыгар түөскунэн сэрэнэн анньан, бастаан биир атаххын, онтон иккискин үөһэ бырах;
— Муус уйдаҕына оргууй кытыы диэки сыылын эбэтэр төкүнүйэн биэр, муус бөҕөтө биллибитин быһыытынан, кэлбит сириҥ диэки бара сатаа.
Иэдээн тахсан, Эн көмөҥ эрэйиллэр тубэлтэтигэр:
— муус алдьаммыт сиригэр олус сэрэхтээхтик чугаһыыр, сыылан киирэр ордук;
— көмөҕө иһэргин хаһыытаан биллэр, ууга түспүккэ ол санаатын бөҕөргөтүө;
— 3-4 миэтэрэ хаалбытын кэннэ киниэхэ туох баарынан быаны, ураҕаһы, хаптаһыны, моой былаатын уун;
— илиини уунар сэрэхтээх, алдьаммыт муус уйбакка, быыһыахтааҕар, бэйэҥ ууга былдьаныаххын сөп;
Бу быраабылалары тутуһуу оһол тахсыытын аҕыйатыа уонна киһи олоҕун быыһыырга тирэх буолуо.
Быыьыыр сулууспа дьуһуурунай чааһын нүөмэрэ – 112.
Сэмэн ЖЕНДРИНСКЭЙ