Арыылаахтар оскуола тутуутун, суолу, хочуолунай оһохторун туруорсаллар
Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев салайааччылаах үлэ бөлөҕө, бүгүҥҥү үлэтин Арыылаах нэһилиэгэр түмүктээтэ. Былырыыҥҥы отчуокка 49 киһи кэлбит эбит буоллаҕына быйыл 58 олохтоох дьон муһунна.
Нэһилиэккэ тыын суолталаах боппуруоһунан – күн бүгүҥҥэ диэри оскуола тутуута буолар. Билигин үөрэнээччилэр 1972 сыллаахха тутуллубут эргэ дьиэҕэ үөрэнэллэр, мастарскыай, остолуобай, бибилэтиэкэ тус-туһунан тураллар, кылаас тиийбэт. Оттон уһуйаан дьиэтэ эмиэ эргэрэн, муостата күөрэ-лаҥкы баран балаһыанньа кытаатта. Оскуола тутуутун туһунан боппуруос турбута быданнаата. Арыылаахтар өрүү буоларын курдук олус сэргэхтэр, олус элбэх, улуус таһымнаах ыйытыылары биэрдилэр. Этиилэргэ айан суолун тупсарыыга, саҥа таас оскуола, ыспартыыбынай саала тутуллуутугар, эт сыанатын үрдэтиигэ, бэтэринээр үлэһит кэлиитигэр, бэкээринэ, хочуолунай уларыйыытыгар баҕа санааларын этиниллэр.
“Бояров уонна Винокуров курдук сүдү дьоммутугар пааматынньык туруон сөп этэ. Арыылаахтар биһиги эстиэ суохтаахпыт! Степан Анатольевич, эйиэхэ улаханнык эрэнэбит” — диэн Арыылаах нэһилиэгин төрүт олохтооҕо Үрдүк Өрөгөй Турулук Оһуордаана Кыайыы көтөллөөх санаатын эттэ.
Кытаанахтар дакылааттааҕар элбэх боппуруоһу киллэрдилэр
Степан Саргыдаев үлэлиир бөлөҕө күн иккис аҥарыгар Кытаанах нэһилиэгин олохтоохторун кытары көрүстэ. Тыа хаһаайыстыбатын салаата болҕомто киинигэр тутулунна. Кыра нэһилиэктэр сүтэн-симэлийэн хаалбаттарын туһугар Саха сиригэр анаан-минээн сайдыы бырагыраамата оҥоһуллуохтааҕын, айан суол боппуруоһа быһаарылларын эрэйэллэрин бэлиэтээтилэр. Отчуокка былырыын 77 киһи кыттыыны ылбыт эбит буоллаҕына быйыл 72 киһи кэллэ. Мунньахха нэһилиэк Ытык кырдьаҕаһа, 93 саастаах Матрена Леонтьева быһаччы кыттыыны ылла.
Степан Анатольевич нэһилиэктэр кыһалҕаларын, дьонун-сэргэтин үчүгэйдик билэр буолан, тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар мэлдьи күүс-көмө буоларга кыһаллар. Кини көрсүһүүлэргэ бэдэрээлинэй киинтэн үбүлэнэр, тыа сиригэр таас дьиэлээх социальнай эбийиэктэри тутууну ыытарга туһуланар “Тыа сирин бигэтик сайыннарыы” бырагыраамаҕа ситиһиилээхтик кыттарга докумуоннары толору уонна чуолкайдык, тутуу салалтатын көмөтүнэн оҥоһуллуохтааҕын бэлиэтээтэ.
Кэпсэтиигэ кыттыбыттар бука бары саҥа хочуолунай, саҥа балыыһа дьиэтэ итиэннэ хайыһардыыр манеж, СПОК, олохтоох телестудия тэриллэрин, тустуу саала тутулларын, нэһилиэктэргэ мусуойдар үлэлэрин, Тандаҕа Хаҥас үрүйэҕэ хорутуллубут сири төттөрү көмөрү туруорустулар. Итини сэргэ интэринээт дьиэтин өрөмүөнүн, каадыр боппуруоһугар, хотону, күрүөнү туттууга, дулҕалаах, талахтаах сири ыраастааһыҥҥа көмөлөр, Чурапчы нэһилиэгин киинигэр турар биэс этээстээх дьиэ муралын саҥардыыга, бэйдиэ сылдьар ыттары харайыыга, үүт собуотун үлэтигэр тохтоон аастылар. Оттон олохтоохтор улуустан бэйэни салайыныы дэлэгээссийэтэ нэһилиэккэ кэлэн сирэй көрсөн кэпсэппиттэригэр, кыһалҕалары билсэн, сүбэ-ама биэрбиттэригэр дириҥник махтаннылар, улуус баһылыгын ааспыт сыллаах үлэтин үчүгэйинэн сыаналаатылар.
Сылаҥҥа гаас киириитэ уонна уһуйаан тутуута бастакы миэстэҕэ турар
Үлэ бөлөҕө сарсыарда 11 чааска маҥнай Сылаҥ нэһилиэгэр сырытта. Отчуокка былырыын 89 киһи кэлбит эбит буоллаҕына, быйыл 73 киһи кыттыыны ылла. Сүрүн дакылааты улуус Аҕа баһылыга Степан Саргыдаев оҥордо. Мунньахха нэһилиэк убаастанар кырдьаҕаһа, быйыл 91 сааһыгар үктэммит Борис Баишев кыттыыны ылла.
“Сулусчаан” уһуйаан – 1977 сыллаах тутуу. Билигин 60-тан тахса оҕо сылдьар. Уһуйаан хайдах да ирдэбилгэ эппиэттээбэт. Онон олохтоохтор саҥа уһуйааны туруорсаллар. Икки сыллааҕыта оччотооҕуга СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Владимирович Тарасенко бэйэтэ уһуйааҥҥа сылдьан көрөн-истэн баран, саҥа уһуйаан тутуллуо диэн эрэннэрбитэ. Ол этиитэ олоххо киирэригэр күүстээх үлэ бара турарын туһунан Степан Саргыдаев дьоҥҥо-сэргэҕэ олус үчүгэйдик быһааран биэрдэ.
Былырыын оскуола дириэктэрэ оскуолаҕа саҥа 50 миэстэлээх интэринээт наадатын этиммит эбит буоллаҕына, ол онтуката саҥа таас дьиэҕэ киирэн туолбутунан олохтоох дьаһалтаҕа дириҥ махталын биллэрдэ. Итини сэргэ олохтоохтору суол, халаан уута, автобус сырыыта, ыспартыыбынай саала тутуллуута, үүт собуотун хапытаалынай өрөмүөнүн, таас дьиэлэргэ уу түргэнник бүтэн хааччылла охсубатын курдук боппуорастар долгуттулар.
Түмүккэ, Сылаҥ нэһилиэгин олохтоохторо улуус баһылыгын ааспыт сыллаах үлэтин хайҕаатылар, улуус баһылыга быйыл туруорар соруктарын толорууга көхтөөх кыттыыны ылыахпыт диэн эрэннэрдилэр.
Сэмэн Жендринскэй. Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ